خلاصه کتاب تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان (جلد دوم) ( نویسنده ریموند کورکیان )

جلد دوم کتاب «تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان» نوشته ریموند کورکیان، یه منبع بی نظیر برای درک عمیق جزئیات وحشتناک نسل کشی ارمنیان در امپراتوری عثمانیه که اتفاقات پاییز ۱۹۱۵ تا دسامبر ۱۹۱۶ و پیامدهای بعد از اون رو پوشش میده. این کتاب که ادامه بخش چهارم کتاب اصلیه، شما رو با خودش به دل وقایع می بره و نشون میده که این فاجعه انسانی چطور اتفاق افتاد، چه دلایلی پشتش بود و چه پیامدهایی داشت. ریموند کورکیان، تاریخ نگار فرانسوی برجسته، توی این اثرش با استناد به کلی اسناد و مدارک دست اول، از گزارش های کنسول ها گرفته تا شهادت بازماندگان، یه تصویر کاملاً شفاف و مستند از این نسل کشی ارائه داده.

راستش رو بخواید، وقتی صحبت از یه فاجعه به این بزرگی مثل نسل کشی ارمنیان میشه، درک ابعاد و پیچیدگی هاش واقعاً سخته. اما این کتاب کورکیان، مثل یه قطب نما عمل می کنه و شما رو گام به گام توی مسیر پرفراز و نشیب تاریخ این اتفاق همراهی می کنه. هدف ما هم اینه که توی این مطلب، یه جوری این کتاب ۷۳۸ صفحه ای رو براتون خلاصه کنیم که بدون اینکه نیاز باشه کلش رو بخونید، حسابی از وقایعش سر در بیارید و بفهمید که چرا این اثر، توی منابع تاریخی نسل کشی ارمنیان یه جایگاه خاص و بی بدیل داره. پس بزن بریم تا با هم یه سفر کوتاه اما پرمعنا به دل این تاریخ دردناک داشته باشیم.

گشودن صفحه ای از تاریخ دردناک: معرفی کتاب و نویسنده

تصور کنید که می خواهید یکی از تلخ ترین و پیچیده ترین فجایع تاریخ بشر رو بفهمید، اونم بدون اینکه توی انبوه اطلاعات گم بشید. اینجا دقیقاً همونجاست که کتاب تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان (جلد دوم) اثر ریموند کورکیان به دادتون می رسه. این کتاب، واقعاً یه کار پژوهشی خارق العاده و یکی از جامع ترین منابعی هست که تا به حال درباره نسل کشی ارامنه نوشته شده. کورکیان نه فقط یه تاریخ نگاره، بلکه یه محقق دلسوز و پیگیره که سال ها عمرش رو صرف کرده تا حقیقت رو از دل خاک و خون اون دوران بیرون بکشه.

ریموند کورکیان یه تاریخ نگار برجسته فرانسویه که توی زمینه پژوهش های نسل کشی ارامنه، حسابی سرشناسه. کارش هم فقط جمع آوری اطلاعات نیست، بلکه تحلیل و موشکافی وقایعه، طوری که به ریشه ها و پیامدهاش پی ببریم. حالا چرا مطالعه این جلد دوم از کتابش اینقدر مهمه؟ چون این جلد تمرکز اصلیش روی جزئیات فاجعه، پیامدها و مراحل پایانی اونه. یعنی دقیقاً همون بخش هایی که خیلی ها شاید ازشون خبر نداشته باشن یا کمتر بهشون پرداخته شده باشه. این خلاصه قراره مثل یه نقشه راه عمل کنه و شما رو با محتوای اصلی و نکات کلیدی این جلد آشنا کنه تا یه درک عمیق تر از این واقعه تاریخی به دست بیارید.

پیش زمینه: نسل کشی ارمنیان در یک نگاه

وقتی اسم نسل کشی ارمنیان میاد، ممکنه توی ذهن خیلی ها یه تصویر کلی از یه اتفاق وحشتناک شکل بگیره، اما مهم اینه که دقیقاً بدونیم چی به چی بود. خب، به زبان ساده، نسل کشی ارمنیان که بعضی ها بهش هلوکاست ارمنی ها، کشتار دسته جمعی یا حتی پاکسازی نژادی هم میگن، به نابودی عمدی و از پیش برنامه ریزی شده جمعیت ارمنی ساکن سرزمین های تحت کنترل امپراتوری عثمانی اشاره داره. این فاجعه توی دوران جنگ جهانی اول، یعنی بین سال های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷، توسط دولتمردان عثمانی و رهبران اون موقعِ قیام ترک های جوان اتفاق افتاد.

این عملیات نه تنها شامل کشتارهای دسته جمعی بی رحمانه بود، بلکه تبعیدهای اجباری گسترده ای رو هم در بر می گرفت. تبعیدهایی که خودشون به تنهایی موجبات مرگ و میر وحشتناکی رو برای تبعیدشدگان فراهم آوردن. فکرش رو بکنید، میلیون ها نفر رو از خونه و کاشونشون آواره کردن و به سمت بیابان های بی آب و علف فرستادن. امروز تخمین زده میشه که بین یک تا یک و نیم میلیون نفر توی این فاجعه جونشون رو از دست دادن. درسته که این اتفاق توی تاریخ بشریت یه لکه ننگه، اما متاسفانه هنوز هم مناقشات بین المللی زیادی در مورد به رسمیت شناختن کامل اون وجود داره، هرچند که مجالس و کشورهای زیادی این نسل کشی رو به رسمیت شناختن.

حالا چرا خوندن این کتاب (حتی خلاصه اش) اینقدر حیاتیه؟ چون به ما کمک می کنه تا از گذشته درس بگیریم و جلوی تکرار چنین فجایعی رو توی آینده بگیریم. این کتاب، صدای بی صداهای اون دورانه و یه جورایی چراغ راه ما برای شناخت حقیقت.

جلد دوم: تمرکز بر جزئیات و پیامدهای نسل کشی

جلد دوم کتاب «تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان» ریموند کورکیان، در واقع ادامه فصل چهارم از کتاب اصلیه و می خواد پرده از اتفاقات پنهان مونده و جزئیات تکان دهنده این نسل کشی برداره. این بخش، از پاییز ۱۹۱۵ شروع میشه و تا دسامبر ۱۹۱۶، یعنی اوج عملیات های کشتار و تبعید، ادامه پیدا می کنه. کورکیان توی این جلد، حسابی روی سه تا چیز تمرکز کرده: چگونگی این نسل کشی، دلایل پشتش و پیامدهایی که برای قربانیان و کل منطقه داشت.

فکرشو بکنید، این کتاب یه جورایی مثل یه ذره بین عمل می کنه که می خواد دقیق ترین جزئیات رو نشونمون بده. از شیوه خلع سلاح ارمنیان گرفته تا روش های مختلف کشتار، مثل مسموم کردن و غرق کردن، و حتی سرنوشت اموال غارت شده. کورکیان قدم به قدم با ما میاد و نشون میده که چطور این فاجعه توی ولایت های مختلف امپراتوری عثمانی رخ داد. اینجاست که می فهمیم این نسل کشی فقط یه اتفاق توی یه نقطه خاص نبود، بلکه یه برنامه گسترده و سیستماتیک بود که تقریباً تمام مناطق ارمنی نشین رو درگیر خودش کرد.

خلاصه ی بخش چهارم: در گرداب جنگ: اولین مرحله نسل کشی (ادامه)

بخش چهارم کتاب، در واقع قلب ماجرای نسل کشی ارمنیان رو روایت می کنه. اینجا کورکیان با جزئیات وارد ماجرای اخراج ها و کشتارها توی ولایت های مختلف میشه و نشون میده که این عملیات چقدر گسترده و سازمان یافته بوده.

فصل هفتم: اخراج ها و کشتارها در ولایت خرپوت/معموره العزیز

ولایت خرپوت/معموره العزیز (که منابعش حسابی زیاد و متنوع هستن)، یکی از اولین جاهاییه که کورکیان بهش میپردازه. اینجا یه چیزی که خیلی توجه رو جلب می کنه، مسئله خلع سلاح ارمنیان و بی دفاع کردن اون هاست. تصور کنید که مردم رو از تنها وسیله دفاعی شون محروم می کنن! کنسول های آمریکایی اونجا بودن و گزارش های زیادی از این اتفاقات ثبت کردن، هرچند مقاومت های کوچکی هم از طرف ارمنیان صورت می گرفت. یکی از نقاط کلیدی و ترسناک این فصل، سلاخ خانه گولجوک هست که اسمش خودش گویای همه چیزه. کورکیان همچنین به سنجق های فرعی مثل مالاتیا و درسیم هم می پردازه و نشون میده که داستان اونجاها هم دست کمی از خرپوت نداشته.

«منابع موجود پیرامون ریشه کن سازی جمعیت ارمنی ولایت خرپوت، به طرز استثنائی زیاد و متنوع هستند. ما علاوه برگزارش های بسیاری از بازماندگان، تعدادی اسناد رسمی عثمانی هم در اختیار داریم که در دادگاه نظامی استانبول طی محاکمه مربوط به «خرپوت» در نوامبر ۱۹۱۹ – ژانویه ۱۹۲۰ ارائه شده اند، و همچنین اسنادی که در مجموعۀ منتشرشده از سوی هیأت مدیره آرشیوهای حکومتی ترکیه ذکر شده اند.»

فکرش رو بکنید، توی خرپوت حضور دیپلمات های بی طرف آمریکایی، مسئولین عثمانی رو مجبور می کرد که حسابی احتیاط کنن. اما حتی این موضوع هم جلوی جنایات رو نگرفت، فقط باعث شد که بهانه تراشی و دروغ پردازی بیشتر بشه. اونجا بود که والی تلاش می کرد با داستان های دسیسه انقلابی ارمنی خودش رو توجیه کنه، اما وقتی اسم معلم های کالج آمریکایی رو می آورد که آمریکایی ها اون ها رو می شناختن و می دونستن اهل توطئه نیستن، دیگه رسوا می شد. این قسمت نشون میده چطور یک سیستم کامل برای توجیه جنایاتشون دست به کار میشده.

فصل هشتم: اخراج ها و کشتارها در ولایت سیواس

سیواس هم از اون ولایت هایی بود که نسل کشی توی اون به مقیاس واقعاً عظیمی انجام شد. کورکیان با ذکر آمار خانواده هایی که اخراج شدن، حجم فاجعه رو نشون میده. توی این ولایت هم مثل جاهای دیگه، با هر مقاومتی به شدت برخورد میشد و کارگران ارمنی به وحشیانه ترین شکل ممکن نابود شدن. سنجق های توقات، آماسیا و شابین کاراحصار هم از این فاجعه در امان نموندن و داستان های وحشتناکی از اونجاها روایت شده.

فصل نهم: اخراج ها و کشتارها در ولایت ترِبیزوند (طرابوزان)

توی طرابوزان، دستگاه اجرایی ترک های جوان حسابی فعال بود. اینجا شیوه های کشتار خیلی عجیب و وحشتناک بود، مثلاً مسموم سازی و غرق کردن مردم توی دریا. مورد خاص دکتر علی صائب و نقش تشکیلات مخصوصه (یه سازمان شبه نظامی که وظیفه انجام کشتارها رو داشت) توی این فصل حسابی بررسی شده. تازه، مسئله اموال متروکه ارمنیان و تاراج اون ها هم یه بخش مهمیه که کورکیان بهش اشاره می کنه. تصور کنید که بعد از کشتار، اموال قربانیان رو هم به غارت می بردن!

فصل دهم تا هفدهم: گسترش اخراج ها و کشتارها در آناتولی مرکزی و غربی

از فصل دهم تا هفدهم، کورکیان نقشه فاجعه رو گسترده تر می کنه و به وقایع توی ولایت های آنگورا (یوزگات، کایسری)، قسطمونی (چانقیری)، قسطنطنیه، ادیرنه، ایسمیت، بورسا، آیدین و قونیه می پردازه. جالبه که یه الگوهای تکراری توی این کشتارها وجود داشته. از بین بردن نخبگان جامعه ارمنی و بعدش نابودی بقیه. سرنوشت نخبگان ارمنی محبوس توی ایاش یه مثال بارزه از این مسئله. این بخش نشون میده که این نسل کشی چقدر سازمان یافته و با برنامه پیش رفته بود.

فصل هجدهم و نوزدهم: مسیرهای مرگ و موارد بحث برانگیز

مسیرهای اخراج توی این فاجعه خیلی مهم بودن. مثلاً مسیر استانبول-قونیه-بوزانتی که خودش یه مسیر مرگ واقعی بود. کورکیان توی این فصل به این مسیرها و اهمیتی که توی نابودی مردم داشتن، اشاره می کنه. علاوه بر این، به موارد بحث برانگیز مثل اخراج های زیتون و درتیول پرداخته میشه. آیا این اتفاقات فقط سرکوب بودن یا خودشون بخشی از برنامه نسل کشی به حساب میان؟ کورکیان این سوال رو با تحلیل دقیق اسناد جواب میده.

فصل بیستم تا بیست و سوم: جنوب و شرق: ادامه فاجعه

توی این فصل ها، کورکیان به مناطق جنوبی و شرقی امپراتوری عثمانی میره و ماجرای اخراج ها توی متصرفات ماراش، ولایت آدانا، سنجق های عینتاب و انطاکیه، و متصرفات اورفا رو خلاصه می کنه. جالبه که توی هر کدوم از این مناطق، هرچند الگوهای مشابهی از کشتار وجود داشت، اما جزئیات و روش ها کمی متفاوت بود که کورکیان به اون ها هم اشاره می کنه.

خلاصه ی بخش پنجم: اردوگاه های کار اجباری و تبعیدگاه ها (پاییز ۱۹۱۵ تا دسامبر ۱۹۱۶)

بعد از مرحله اول اخراج ها و کشتارها، نوبت به مرحله دوم می رسه که شاید از مرحله اول هم وحشتناک تر بود: اردوگاه های کار اجباری و تبعیدگاه ها. این بخش از کتاب ریموند کورکیان، حسابی تکان دهنده ست و نشون میده که چطور بازماندگان رو به سمت مرگ حتمی سوق می دادن.

فصل اول تا سوم: حلب: دروازه جهنم

شهر حلب توی سوریه، نقش واقعاً کلیدی توی این نسل کشی داشت. این شهر تبدیل شد به یه مرکز تجمع بزرگ برای آوارگان ارمنی و اردوگاه های انتقالی زیادی توی شمال حلب دایر شد. فکرشو بکنید، هزاران نفر بدون هیچ سرپناهی اونجا تلنبار شده بودن. حلب نه تنها یه مرکز برای جابه جایی آوارگان بود، بلکه به قول کورکیان، به مرکز برنامه نسل کشی هم تبدیل شده بود. البته، یه سری اقدامات امدادی هم از طرف گروه های خیریه و کنسولگری ها صورت می گرفت، ولی خب مسلماً حجم فاجعه اونقدر زیاد بود که این کمک ها به چشم نمیومد.

فصل چهارم و پنجم: اردوگاه های مرگ در مسیر فرات و موصل

توی این فصل ها، با ترسناک ترین بخش های داستان روبه رو میشیم: اردوگاه های اصلی مرگ. اردوگاه هایی مثل سوروج، رأس العین، مسکنه، دیپسی و ابوحرار توی طول رود فرات. اما از همه فجیع تر، دیرالزور بود. کورکیان دیرالزور رو آخرین ایستگاه توی خط فرات و اوج مرحله دوم نسل کشی توصیف می کنه. اینجا بود که بازماندگان تبعیدها رو به سمت نابودی نهایی سوق میدادن. سازمان دهی اردوگاه ها و شرایط وحشتناک حیات اجتماعی توی اون ها، چیزی نیست که به راحتی از ذهنتون پاک بشه. مردم بدون آب و غذا، توی بدترین وضعیت به حال خودشون رها شده بودن.

فصل ششم تا نهم: گسترش تبعید و تصمیم به نابودی نهایی

توی این بخش، داستان تبعید به سمت دمشق، اردن و حوران ادامه پیدا می کنه. یه نکته مهم توی این بخش، بررسی نقش احمد جمال پاشاست. آیا اون فقط یه مأمور ساده بود یا خودش توی این فاجعه نقش فعال داشت؟ کورکیان این موضوع رو حسابی موشکافی می کنه. نهایتاً، توی مرحله دوم نسل کشی، انحلال مراکز اسقفی ارمنی و تصمیم نهایی برای نابودی آخرین بازماندگان صورت می گیره. یعنی دیگه حتی به نمادهای مذهبی هم رحم نمی کردن و می خواستن هرچیزی که بوی ارمنی میده رو از بین ببرن.

خلاصه ی بخش ششم: آخرین روزهای امپراتوری عثمانی: دژخیمان و قضات آن ها روبه روی هم

توی این بخش پایانی، ریموند کورکیان سراغ اتفاقات بعد از جنگ جهانی اول میره؛ یعنی زمانی که امپراتوری عثمانی نفس های آخرش رو می کشید و قرار بود حسابرسی از عاملان نسل کشی شروع بشه. این قسمت خیلی مهمه چون نشون میده که چطور کسانی که این جنایات رو انجام دادن، بعداً با چه سرنوشتی روبه رو شدن (یا نشدن!).

فصل اول: احیای پان ترکیسم تحت طلعت پاشا

جالبه که حتی بعد از این همه کشتار، طلعت پاشا و هوادارانش هنوزم ایده پان ترکیسم رو تو سر داشتن. کورکیان به سخنرانی های صدر اعظم اشاره می کنه که چطور خشونت های دولتی رو توجیه می کرد. حتی توی سال ۱۹۱۸، حمله نظامی به قفقاز و آذربایجان ایران هم با همین هدف های پان ترکی انجام شد. یعنی حتی وقتی امپراتوری عثمانی در حال فروپاشی بود، باز هم این ایدئولوژی خطرناک رها نمیشد.

فصل دوم تا چهارم: تلاش برای عدالت و دادگاه های نظامی

بعد از جنگ و شکست عثمانی، بالاخره یه تکون هایی برای برقراری عدالت داده شد. حزب ترک های جوان دوباره بازتأسیس شد و بحث های داغی توی مجلس عثمانی در مورد نسل کشی به راه افتاد. یه کمیسیون تحقیق به نام مظهر تشکیل شد و بعدش هم دادگاه های نظامی عثمانی به کار افتادن. تحقیقات اولیه شروع شد و روند دادرسی ها کلید خورد. به نظر می رسید که قراره عدالت برقرار بشه.

فصل پنجم: سرنوشت بازماندگان و اموال غارت شده

اما سرنوشت بازماندگان چطور شد؟ اون ها توی تبعیدگاه ها چه وضعیتی داشتن؟ این فصل به تلاش هایی که برای برگردوندن اموال متروکه (یعنی همون اموال غارت شده ارمنیان) و نجات زنان و کودکان ربوده شده انجام شد، می پردازه. خیلی از این کودکان رو به زور ترک کرده بودن و باید به جامعه خودشون برمی گشتن. این بخش خیلی غم انگیزه، چون نشون میده حتی بعد از فاجعه هم چقدر سختی وجود داشته.

فصل ششم تا نهم: نقش قدرت های بزرگ و محاکمات ناقص

توی این قسمت، پای قدرت های بزرگ دنیا هم به ماجرا باز میشه. کمیته های کنفرانس صلح در مورد جنایات بر ضد بشریت بحث می کردن و شورای چهارنفره هم محاکمه مجرمان گروه ترک های جوان رو در دستور کار داشت. اولین دادرسی ها و محاکمات اصلی رهبران ترک های جوان مثل محاکمه یوزگات برگزار شد. اما افسوس که این محاکمات خیلی ناقص بودن و به قول کورکیان، بعضی از محاکمات فرعی نمایش های مضحک قضایی از آب درومدن. این نشون میده که چقدر مسیر عدالت میتونه پر از مانع باشه.

فصل دهم: مصطفی کمال: گذار به ترکیه نوین

مصطفی کمال پاشا (آتاترک) هم توی دوران بعد از جنگ نقش مهمی ایفا کرد و به ایجاد حکومت ملی ترکیه نوین کمک کرد. کورکیان توی این فصل به این گذار تاریخی و نقش مصطفی کمال می پردازه. در نهایت، بخش ششم با جمع بندی نهایی کورکیان در مورد سرانجام عاملان و پیامدهای بلندمدت این نسل کشی به پایان میرسه.

چرا تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان (جلد دوم) اثری بی بدیل است؟

شاید بپرسید توی این همه کتاب تاریخی، چرا باید به تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان (جلد دوم) نگاه ویژه ای داشته باشیم؟ جوابش توی چند تا نکته کلیدیه که این اثر رو واقعاً بی بدیل می کنه و نشون میده که ریموند کورکیان چه کار بزرگی کرده.

اولین و مهمترین دلیل، پژوهش های گسترده و حسابی مبتنی بر منابع دست اوله. کورکیان فقط به منابع ثانویه اکتفا نکرده، بلکه رفته سراغ دل اسناد عثمانی، گزارش های کنسولی دقیق و البته شهادت های تکان دهنده بازماندگان. این یعنی هر چیزی که توی این کتاب می خونید، ریشه در واقعیت و مدارک معتبر داره. این دقت و وسواس توی تحقیق، کتاب رو از بقیه متمایز می کنه و بهش اعتبار بی نظیری میده.

دوم اینکه، این کتاب تحسین های بین المللی زیادی رو به خودش جذب کرده. از وب سایت های تاریخی مثل Histoforum و Armenian-Genocide گرفته تا انتشارات معتبر I.B.Tauris و حتی روزنامه مشهور Le Monde، همه و همه از این اثر تمجید کردن و اون رو کامل ترین گزارش یا اثری ضروری برای مورخان جنگ جهانی دونستن. وقتی یه کتاب از نظر این همه منتقد و پژوهشگر معتبر، اینقدر ارزشمنده، یعنی واقعاً حرفی برای گفتن داره.

و اما نکته سوم، جوایز و افتخاراتیه که خود نویسنده، ریموند کورکیان، به خاطر این پژوهش ها و آثارش دریافت کرده. از نشان لژیون دونور (بالاترین نشان افتخار فرانسه) در سال ۲۰۱۵ گرفته تا جایزه ریاست جمهوری ارمنستان در سال ۲۰۱۰، همه نشون دهنده ارزش بالای کارهای پژوهشی ایشون در سطح جهانیه. این ها صرفاً مدال و لوح نیستن، بلکه مهر تأیید اعتبار و تخصص کورکیان توی زمینه نسل کشی ارمنیان هستن.

پس، می بینید که این کتاب فقط یه روایت تاریخی نیست، بلکه یه سند زنده ست که با دقت و وسواس فراوان، لایه های پنهان یک فاجعه انسانی رو برای ما باز می کنه. خوندن این کتاب، یه جورایی ادای دین به حقیقت و قربانیانه.

اطلاعات تکمیلی کتاب و نویسنده: جزئیاتی که باید بدونید

خب، تا اینجا که با محتوای بی نظیر و اهمیت کتاب تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان (جلد دوم) آشنا شدیم، حالا بد نیست یه کم هم درباره جزئیات فنی کتاب و خود ریموند کورکیان، نویسنده بزرگش، بیشتر بدونیم.

اول از همه، مترجم این اثر فوق العاده به فارسی، آقای سعید کریم پور هستن. ایشون با ترجمه روان و دقیقشون، کمک کردن که ما فارسی زبان ها هم بتونیم از این منبع ارزشمند بهره ببریم. ناشر این کتاب هم توی ایران، نشر افکار هست که اتفاقاً توی مجموعه تاریخ جدید خودشون، کتاب های مهم دیگه ای رو هم توی حوزه تاریخ منتشر کردن. واقعاً باید ازشون ممنون بود که چنین اثر مهمی رو به دست ما رسوندن.

حالا بریم سراغ اطلاعات فنی کتاب. جلد دوم تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان که توی سال ۱۴۰۱ به فارسی منتشر شده، یه کتاب ۷۳۸ صفحه ایه. واقعاً حجم زیادی داره که نشون دهنده عمق و جامعیت پژوهش کورکیان هست. این کتاب در اصل سال ۲۰۰۶ به زبان فرانسوی منتشر شده بود و بعدش به زبان های مختلفی مثل انگلیسی (۲۰۱۱) و حتی ترکی استانبولی (۲۰۱۵) هم ترجمه شده. این ترجمه های متعدد نشون دهنده اهمیت جهانی این اثره.

ریموند کورکیان، همونطور که قبل تر گفتیم، یه نویسنده، مورخ و استاد دانشگاه پاریس ۸ هستن. ایشون متولد سال ۱۹۵۳ توی فرانسه هستن و توی سال ۱۹۸۰ دکترای تاریخشون رو از همون دانشگاه پاریس ۸ گرفتن. مهمترین کار ایشون، همین تحقیقات گسترده در مورد نسل کشی ارمنیان هست که نتیجه اش همین کتاب فوق العادست. جالبه بدونید که ایشون عضو فرهنگستان ملی علوم ارمنستان هم هستن. این موضوع نشون میده که چقدر جامعه ارمنی برای پژوهش های ایشون ارزش قائل هستن.

کورکیان علاوه بر این کتاب، آثار مهم دیگه ای هم داره، مثل «خشونت جمعی و دولتی در ترکیه»، «نسل کشی ارامنه: یک قرن تحقیق» و «یادبود نسل کشی ارامنه». هرچند که متأسفانه فعلاً به جز همین کتاب، اثر دیگه ای از ایشون به فارسی ترجمه نشده، اما همین یک اثر هم برای شناخت عمیق ایشون کافیه. جوایز و افتخاراتی مثل نشان لژیون دونور فرانسه و جایزه Presidential Award از رئیس جمهور ارمنستان هم نشون دهنده جایگاه رفیع ایشون توی دنیای تاریخ نگاریه.

جمع بندی: درک فاجعه برای جلوگیری از تکرار آن

خب، به آخر خط رسیدیم. توی این مطلب، سعی کردیم یه دید کلی و در عین حال عمیق به جلد دوم کتاب تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان اثر ریموند کورکیان بندازیم. دیدیم که این کتاب چقدر با دقت و وسواس، جزئیات وحشتناک این فاجعه انسانی رو از پاییز ۱۹۱۵ تا دسامبر ۱۹۱۶ و حتی پیامدهاش بعد از جنگ رو روایت می کنه. از اخراج ها و کشتارهای سیستماتیک توی ولایت های مختلف مثل خرپوت، سیواس و طرابوزان گرفته تا اردوگاه های مرگبار توی مسیر فرات و دیرالزور. کورکیان با استناد به منابع دست اول و شهادت بازماندگان، یه تصویر جامع و غیرقابل انکار از این جنایت ارائه داده.

همونطور که دیدید، این کتاب یه جورایی مثل یه گنجینه اطلاعاتی می مونه برای هر کسی که می خواد واقعیت نسل کشی ارمنیان رو بدون پرده ببینه. از پژوهشگران و دانشجویان تاریخ گرفته تا آدم های عادی که دنبال درک عمیق تر از فجایع انسانی هستن، همه می تونن از این اثر بهره ببرن. این کتاب نه فقط یه روایت از گذشته ست، بلکه یه درس مهمه برای حال و آینده ما. چون اگه تاریخ رو ندونیم، ممکنه دوباره توی دام اشتباهات گذشته بیفتیم.

شاید خوندن خلاصه ی این کتاب برای شروع بد نباشه، اما واقعاً ارزشش رو داره که برید سراغ خود کتاب کامل. باور کنید یا نه، جزئیات و روایت های کورکیان اونقدر تأثیرگذارن که نمی تونید به همین خلاصه بسنده کنید. پس اگه دلتون میخواد بیشتر غرق بشید توی جزئیات تاریخی و مستندات این فاجعه، حتماً کتاب تاریخ کامل نسل کشی ارمنیان (جلد دوم) ریموند کورکیان رو تهیه کنید و خودتون رو مهمون یه درس بزرگ تاریخ بکنید. این بهترین راه برای اینه که دیگه چنین فجایعی توی دنیا تکرار نشن.