طهرانچی: در دانشگاه آزاد اسلامی امیدبخشی به جوانان بر محور خلاقیت و حل مسئله مدنظر است

دکتر طهرانچی ادامه داد: آنچه به آن فناوری و نوآوری می‌گوییم برگرفته از لغت technology و innovation است و برخی گاهی creation و Innovation را به اشتباه جایگزین هم به کار می‌برند در حالی که Innovation زاده فناوری و creation  زایده science  است. نکته‌ای که وجود دارد این است که به نظر من فرهنگستان در برخورد با لغت تکنولوژی راه درستی را پیش نرفته، چرا که واژگان در تقریب معنا مهم بوده و به شناخت ما کمک می‌کنند. همانطور که می‌دانیم زبان مادری لغت‌ها را در ذهن و تفکر ثبت می‌کند و اگر در بکارگیری لغت در زبان علم از واژگان بیگانه استفاده کنیم، ارتباط معنایی بین ما و آن مفهوم برقرار نمی‌شود. به عنوان نمونه در بعضی از زبان‌ها برخی رنگ‌ها در زبان مادری نشانه زیبایی است، به طوری که در روسیه رنگ سرخ نماد زیبایی است و نام میدان مهم آنها هم میدان سرخ است و در آنجا واژه سرخ مفهوم را القا می‌کند. 

زبان فارسی باید زبان علم باشد تا بتوانیم با آن تفکر کنیم

وی خاطرنشان کرد: ما می‌گوییم زبان فارسی باید زبان علم باشد تا بتوانیم با آن تفکر کنیم و علم زمانی با تفکر پیش می‌رود که درک معنایی بین مفهوم و موضوع پیدا شود. وقتی یک لغت بیگانه برای مفهوم انتخاب می‌کنیم، این مفهوم درک نمی‌شود و رشد نمی‌کند، چرا که زبان دوم، زبان ترجمه است و با زبان ترجمه می‌توان یاد گرفت، اما نمی‌توان تفکر کرد. به عنوان مثال در فیزیک وقتی می‌گوییم حرکت، چون یک مفهوم دریافت شده است، برای ما مشخص و قابل درک است، اما وقتی می‌گوییم فرکانس حرکت، درک آن سخت می‌شود. بنابراین هر چه در لغت علمی رابطه بین انتخاب لغت و پدیده نزدیک‌تر باشد، عمق تفکر نیز بیشتر است. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: فرهنگستان برای تکنولوژی لغت فناوری را انتخاب کرده است. این در حالی است که ما با مفاهیمی همچون بایولوژی، رادیولوژی، ژئولوژی آشنا هستیم و می‌دانیم که به معنای زیست‌شناسی، تصویربرداری اشعه ایکس و زمین‌شناسی هستند، اما تکنولوژی که «فن شناخت» بود را به فناوری ترجمه کردند که برخی آن را به صورت «فن‌آوری» و برخی دیگر آن را «فناوری» می‌نویسند. اتفاقی که رخ داده این است که ما چون لغت مفهومی برای واژه تکنولوژی خلق نکردیم، نام وزارتخانه مربوطه را هم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گذاشتیم، در حالی که غرب به آن science and technology می‌گوید و تحقیق و پژوهش ذیل science & technology مطرح می‌شود، اما در کشور ما معاون پژوهش و فناوری داریم، در حالی که می‌توانیم یک معاون علمی و یک معاون فناوری داشته باشیم. این ابداع به دلیل عدم شناخت درست صورت گرفته است.

دکتر طهرانچی در ادامه به تحولات اتفاق افتاده از دوران انقلاب صنعتی تا کنون اشاره کرد و گفت: دنیای غرب انقلاب صنعتی را رقم زد که مراحلی دارد، اما به گفته یکی از مورخان علم، بزرگترین و مهم‌ترین اختراع انقلاب صنعتی «روش اختراع» بود که ما با این مفهوم بیگانه‌ایم و هنوز به هر ایده نو و creation را اختراع می‌گوییم، در حالی که اختراع در غرب روشمندی دارد، اما ما در این حوزه روشمندی نداریم، چون مفهوم «اختراع» را درک نکردیم. 

وی ادامه داد: انقلاب صنعتی دوره‌های 50 ساله را پشت سر گذاشته که این دوره‌ها در نظام‌های حکمرانی غرب و فهم آنها از ابزار مؤثر بوده است. انقلاب صنعتی کارخانه را به وجود آورد و تفاوت کارخانه با کارگاه این بود که پیشا انقلاب صنعتی آسیاب بادی و آسیاب آبی وجود داشت، اما با انقلاب صنعتی آسیاب مبتنی بر موتور به وجود آمد و تفاوت آن این بود که چرخه انرژی داشت، یعنی به وسیله ذغال سنگ، انرژی مکانیک گردش و بخار درست می‌کرد و آسیاب به حرکت در می‌آمد. به این ترتیب مفهوم مکانیکی کردن امور و دستگاه‌های انرژی پایه ایجاد شد. در مرحله دوم انقلاب صنعتی راه‌آهن و تلگراف درست شد و باعث شد که دیگر پیام‌ها به وسیله چاپار ارسال نشود و پیام‌ها از طریق سیم منتقل می‌شد. به این ترتیب غرب وارد مرحله اجتماعی کردن امور شد. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: در مرحله سوم انقلاب صنعتی، برق، اتومبیل، هواپیما و صنایع شیمیایی به وجود آمد و به دنبال آن مدرنیزاسیون و مدرن‌سازی خلق شد و بعد از آن هم دوران جنگ سرد پیش آمد که از بعد از جنگ جهانی اول آغاز شده و تا فروپاشی جنگ سرد ادامه داشت. مرحله پنجم انقلاب صنعتی نیز دوره‌ای است که اکنون در آن قرار داریم. 

دکتر طهرانچی با اشاره به تحولات اتفاق افتاده در حوزه علم و فناوری یادآور شد: اساساً از دوره نیوتن علم به صورت شاخه شاخه و inter-branch technology شد و گفتند که علم شاخه‌های فیزیک، شیمی و … و انسان نیز بایوفیزیک، بایوشیمی و … دارد. بعد از این دوره integrated inter-branch technology شکل گرفت و علوم را به صورت یکپارچه دیدند و پس از آن هم over branch technology شکل گرفته است که اکنون این دوره را تجربه می‌کنیم. فرق بین 4 دوره قبل و دوره پنجم که اکنون در آن هستیم، همین over branch technology است که مشخصات، تفاوت‌ها و تمایزاتی با دوره قبل دارد و وجه تمایز آن ظهور Interdisciplinary relations of converging technologies: Nano–Bio–Info–Cogno (NBIC) است و به این ترتیب یک سوپر دیسیپلین به وجود آمده و همه رشته‌ها با هم کلاف شده‌اند، اما در کشور ما چون رشته‌گرا بودیم، رشته نانو فیزیک، نانو زیست، نانو مواد و … راه‌اندازی کردیم، در حالی‌که نانو over branch technology بوده و مفهوم جدیدی است که در هم تنیدگی علم و فناوری دارد. 

وی ادامه داد: NBIC سوپر دیسیپلین را به وجود آورد و از سال 2001 که کلینتون و 89 نفر از دانشمندان و صنعتگران گرد هم آمدند، این موضوع به صورت رسمی اعلام شد و آقای روسو نیز اعلام کرد که دوره conversion science and technology شروع شده است. البته 4 سال بعد موضوع اجتماع انسان‌مدار (social humanity) نیز به 4 حوزه قبل اضافه شد و NBICS شد. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: نکته این است که غرب یک مسیری را طی کرده که دوره اول گیاه را هدف قرار داده بود، در این دوره ابزارهایی مانند تلکسوپ، عینک و … وجود داشت که مربوط به قبل از انقلاب صنعتی است. عینک از خود اظهار وجودی در دیدن نداشت و فقط تقویت کننده بود، این تغییر در انقلاب صنعتی با هدف قرار دادن گیاه و دوره گیاه‌واره همراه شد. وقتی ماشین انرژی درست شد، مانند گیاه بود که آفتاب و آب را می‌گیرد و سنتز می‌کند. با اختراع برق تحول دیگری صورت گرفت و علاوه بر آن در این دوره خودرو جایگزین درشکه شد و ابزار حیوان‌واره به وجود آمد، در دوره اخیر نیز ماشین انسان‌واره هدف قرار داده شده است، یعنی انسان به این نتیجه رسیده که تا کنون مسیر درست را طی نکرده و باید انسان را به عنوان هدف و الگو قرار می‌داد، چرا که نوع مصرف انرژی در انقلاب صنعتی و در چرخه اقتصاد انرژی زیست را نابود کرد و هر ذغال سنگ، بنزین، گازوئیل که سوخته می‌شود، محیط زیست را تخریب می‌کند، اما انسان مانند یک مجموعه‌ای است که درون خود صدها کارخانه دارد، اما هیچ آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌کند. غرب آفاق را دیده بود، اما انفس را ندیده بود و اکنون به این نتیجه رسیده که از انسان الگو بگیرد.  

دکتر طهرانچی در ادامه به آیه 14 سوره مومنون اشاره کرد و گفت: خداوند در این آیه شریفه می‌فرماید: « آن‌گاه نطفه را علقه و علقه را گوشت پاره و باز آن گوشت را استخوان ساختیم و سپس بر استخوانها گوشت پوشانیدیم پس از آن خلقتی دیگرش انشا نمودیم؛ آفرین بر خدای که بهترین آفرینندگان است.) همچنین یک سند روسی درباره NBIC می‌گوید جای هیچ بحثی نیست که مهمترین خلق، منحصربه فردتر در تمام شئون موجودی به نام انسان است، یک سیستم خود هماهنگ و کاملاً یکپارچه که شامل هیچ فیزیک، شیمی، بیولوژی یا ریاضیات مجزا نیست. ما همه مؤلفه‌ها را در نظر می‌گیریم و این مؤلفه‌ها یک سیستم خود هماهنگ می‌سازد. برای درک آن باید تمام شئون را ارزیابی کنیم. استفاده از الگوی تنفس انسان برای توسعه پیشرفت علمی و تکنولوژی درگرو دستیابی به همان اندازه کمال در ابزار تکنولوژی در مقایسه با کمال در هر کدام از ماست. 

وی ادامه داد: این موضوعات یعنی تا کنون پزشکی مصدر درمان بود، اما اکنون می‌خواهد مصدر شناخت شود، یعنی تا الان طبیعت بررسی می‌شد و الگو بود، اما اکنون از انسان الگو گرفته می‌شود، برای همین ژن، اتم، سیناپ و بیت به هم رسیدند و قدرت شناخت ما و دست‌ورزی انسان نانو متری شده است. وقتی انسان قدرت نانومتری پیدا می‌کند، یعنی قدرت دست‌ورزی او بسیار ظریف شده است. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: اتفاقی که افتاده این است که ماشین ابزار جامد بود و با انقلاب صنعتی که چرخه انرژی وارد ابزار شد، نبات‌واره شد و بعد ترکیبی از انرژی مکانیکی و برق به وجود آمد و با ساخت ماشین ابزار از نبات‌واره به حیوان‌واره تبدیل شد و بعد با شکل‌گیری اتوماسیون این حیوان قدری هوشمند شد، با انقلاب هوش مصنوعی اکنون شاهد ابزار انسان‌واره هستیم، برای همین می‌بینیم که نسل جدیدی شکل گرفته که با یک همزاد تربیت می‌شوند که این همزاد ماشین انسان‌واره است. یعنی درک نسل بچه‌های ما از ماشین با درک نسل ما متفاوت است، چرا که برای آنها ماشین رفیق همراه، معلم همراه و کسی است که محبت و عاطفه دارد، به سؤالات آنها پاسخ می‌دهد و با آنها حرف می‌زند. برای همین سرعت اینترنت برای این نسل موضوع اصلی است.

در آینده نزدیک معلم نسل جدید، ماشین خواهد بود

دکتر طهرانچی افزود: این اتفاقات باعث شده که نوع تربیت نسل جدید عوض شود و به این ترتیب در آینده نزدیک معلم این نسل نیز همین ماشین خواهد بود. نکته جالب این است که برای اعتمادپذیری به این ابزار دوربین‌هایی با رزولوشن بالا در تلفن همراه تعبیه شده و بچه‌ها هر چه در صفحه موبایل می‌بینند را عین واقعیت بدانند، به این ترتیب مسیری که پیش‌رو داریم، یک تحول بزرگ در ابزار است که از ماشین‌ابزار به ماشین همراه رسیده است و جنس این ماشین با بقیه فرق دارد. آنچه در مواجهه با ماشین همراه اتفاق افتاده، تغییر در نوع نگرش بچه‌ها در انتخاب‌هایشان است. 

امروز ماشین همراه دانایی، توانایی و کسب درآمد را برعهده گرفته است

وی اضافه کرد: زمانی که ماشین ابزار بود، انسان به دانایی نیاز داشت و باید برای استفاده از ابزار دانا می‌شد، اما امروز ماشین همراه دانایی، توانایی و کسب درآمد را برعهده گرفته و به جوانان می‌گوید نیازی به آموختن نداری، چرا که هوش مصنوعی به همه سؤالات آنها پاسخ می‌دهد و می‌گوید کار نکن و با بازی کردن از طریق رمز ارز درآمد داشته باش و زندگی مجازی را تجربه کن. به این ترتیب ماشین‌همراه دانایی، توانایی، ثروت و حیات نسل جدید را تحت تأثیر قرار داده است. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه انتخاب رشته و درست خواندن نسل جدید به تبع گسترش فضای مجازی و هوش مصنوعی تحت تأثیر قرار گرفته است، گفت: واقعیت این است که برای نسل جدید هر رشته‌ای که استفاده آنها از ماشین را قوی‌تر کند، مطلوب است، به همین دلیل رغبت به تحصیل در رشته کامپیوتر افزایش یافته است و اگر ما این نگاه جدید را ندانیم، در مسیر دانشگاه به چالش بر می‌خوریم، چرا که این دنیای جدیدی است که در حال شکل گیری است. واقعیت این است که الان شغل وجود دارد، اما جوانان به سمت آن نمی‌روند، به همین دلیل نیازمند سرای نوآوری هستیم که به تربیت واقعی کمک کند. بدیهی است اگر همه وجود بچه‌ها تلفن همراه باشد، زندگی آنها تحت تأثیر القائات دیگران که این فضا را در اختیار دارند، قرار می‌گیرد. 

 دکتر طهرانچی در ادامه به شکل‌گیری شرکت‌های فراملیتی و نقض حاکمیت ملت‌ها اشاره و تصریح کرد: غرب به دنبال این است که ارزش‌ها را یکسان کند و این اتفاق از حوزه ورزش شروع شده و امسال شعار بازی‌های المپیک، برابری جنسیتی است و می‌خواهد تعداد ورزشکاران زن و مرد یکی باشد، شعار دوم این است که تیم‌ها به صورت مختلط باشند و دیگر مسابقات مردان و زنان نداشته باشیم، این اتفاقات نشان می‌دهد که پروژه جهانی سازی تعطیل نشده و پیش می‌رود. 

دانشگاه باید به چهار محور دانایی، توانایی، ثروت و حیات بپردازد

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آیه «مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِبَادًا لِي مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلَكِنْ كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ»، اظهار کرد: دانشگاه باید عالم ربانی و پرورش دهنده باشد و به چهار محور دانایی، توانایی، ثروت و حیات بپردازد.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه یک لغت به نام «دانایی» و یک لغت به نام «آگاهی» داریم، گفت: هر آگاهی دانش نیست، دانستن است. هر قدرتی، توانایی است، اما توانش نیست. دانش و توانش وقتی حاصل می‌شود که آگاهانه، مسئله‌محور، دارای تأمل، استدلال و روشمند باشد. فناوری، دست یافتنی و تعلیم دادنی است. علم کاربردی، فناوری نیست. برون‌داد فناوری، نوآوری است و برون‌داد علم، خلاقیت است. 

وی با اشاره به اینکه به پیامبران چهار لقب شاعر، مجنون، ساحر و کاهن می‌دادند، اظهار کرد: کاهن کسی بود که پیشگویی می‌کرد و ثروت به دست می‌آورد. ثروتش مبتنی بر علم نبود. شاعر کسی بود که خلاقیت داشت، اما خلاقیتش مبتنی بر علم نبود و به چشمه زلال وصل نبود. ساحر کسی بود که توانایی داشت، اما توانایی‌اش بر علم و روشمندی مبتنی نبود. مجنون کسی بود که حیات آخرتش با حیات دنیا تطابق نداشت. دانایی و توانایی وقتی روشمند، آگاهانه و مستدل باشند، دارای ارزش است. به خاطر همین وقتی فرعون ساحران را فرا می‌خواند، می‌گفت ساحرانی بیاورید که علیم هم باشد. کسانی که قدرت توانایی خاص داشته باشند و علیم هم باشند. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «توانایی»، معجزه حضرت موسی (ع)، «حیات»، معجزه حضرت عیسی (ع)، «رزق و امنیت»، معجزه حضرت ابراهیم و «قرآن و دانش»، معجزه پیامبر اکرم (ص) بود.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه انسان همواره برای توانایی به یک ابزار احتیاج دارد، افزود: وقتی انسان ابزار انسان‌واره یا حیوان‌واره درست می‌کند، خودش وحشت می‌کند. به خاطر همین خداوند به حضرت موسی (ع) می‌فرماید:  «قَالَ خُذْهَا وَلَا تَخَفْ سَنُعِيدُهَا سِيرَتَهَا الْأُولَى» (عصا را برگیر و از آن مترس که ما آن را به حالت اولش برمی‌گردانیم.) بنابراین نباید از کامپیوتر و هوش مصنوعی بترسیم. در واقع فناوری چیز عجیب و غریب نیست، بلکه ما بد ترجمه کردیم و گرفتار بد فهمیدن آن شدیم. 

وی با بیان اینکه دانشگاه دارای 4 نظام تربیتی، علمی، فرهنگی و فناوری است، اظهار کرد: نظام فرهنگی به سه نظام دیگر جهت می‌دهد. ابتدا باید جهت را درست کنیم، بعد فناوری خلق کنیم. دانشجویی که ما تربیت می‌کنیم، کنشی دارد و کنش او مبتنی بر چهار مؤلفه دانش، توانش، علم و فناوری است. علم و فناوری دو پایه بینش و گرایش دارد که اگر سست شود، دانش و توانش نمی‌تواند نجاتش دهد. بینش مصدر ایمان است و گرایش هم هوای نفس است. 

دکتر طهرانچی با تأکید براینکه فرهنگ در سرای نوآوری اصل است، خاطرنشان کرد: وقتی سرای نوآوری تأسیس می‌کنیم باید حواسمان به بینش و گرایش باشد و درست تقویت شود که این دانش و توانش بتواند کارگشا باشد. کنش ما در دانشگاه امیدبخشی به نسل جوانان بر محور خلاقیت و حل مسئله، است. مقاله و کتاب خلاقیت در علم است. کنش فناورانه، نوآوری و رفاه دانش‌بنیان است. آموزش باید مهارتی و کارآفرین باشد. باید این ترکیب را پیگیری کنیم.

جامعه خلاق، جامعه‌ای است که توانمندی حل مسائل را داشته باشد

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با طرح این سؤال که چرا فناوری به دانشگاه آمد، گفت: رسالت دانشگاه با علم تضمین می‌شد. اما وقتی دانشگاه که خواست به دنبال جامعه برود، بحث فناوری و پاسخگویی فناورانه هم حاصل شد. نظام تربیتی ما باید جامعه کارآمد و مدیران شایسته تربیت کند. کاندیداهای ریاست جمهوری پرورش یافته نظام علمی کشور هستند. اگر نظام علمی کشور آنها را خوب تربیت کرده باشد، جامعه کارآمد ساخته می‌شود. نظام علمی باید جامعه خلاق بسازد. جامعه خلاق، جامعه‌ای است که توانمندی حل مسائل را داشته باشد. نظام فناوری باید جامعه نوآور داشته باشد. یعنی کاربست فناوری با منافع مردم هماهنگ باشد. 

دکتر طهرانچی خطاب به رؤسای سراهای نوآوری تأکید کرد: همه افراد اگر منفعت کار را ببینند، پای کار می‌آیند. اما وقتی فعالیت‌هایمان فقط جنبه نمایشی داشته باشد و هزینه بر باشد، مورد استقبال قرار نخواهد گرفت. باید متناسب با منافع مردم کار کنیم. جامعه فرهیخته، جامعه‌ای است که مودت و الفت اجتماعی داشته باشد. دانشگاه باید با جامعه ارتباط برقرار کند. نظام آموزشی را اگر درست کنیم، توانایی فردی هم حاصل می‌شود. دانشکده‌های موضوعی و فناوری را برای دانایی گروهی درست می‌کنیم. باید توانایی گروهی ایجاد کنیم نه توانایی فردی. خروجی سراهای نوآوری باید سازمان و شرکت توانا باشد. دانشگاه خلاق، دانشگاهی است که حل مسئله می‌کند. علم در درون خود دانشگاه است. خلاقیت نتیجه دانایی سازمانی است و نوآوری نتیجه توانایی گروهی است. ان شاءالله بتوانیم  دانایی اجتماعی که سبک زندگی و توانایی اجتماعی و حکمرانی است را ایجاد کنیم. همچنین فرهیختگی و کارآمدی را در کشور ایجاد کنیم، تا زمانی که این کارها را انجام ندهیم، اقتصاد کشور درست نمی‌شود. 

وی با بیان اینکه ایده‌آرایی، ایده‌پردازی، شبکه‌سازی و سرمایه‌گذاری، 4 رکن سرای نوآوری است، گفت: ایده‌آرایی وظیفه باشگاه پژوهشگران جوان، دانشکده‌های موضوعی، دانشکده‌های فناوری و ارتباط با صنعت است. ایده‌پردازی وظیفه مرکز رشد و آزمایشگاه، شبکه‌سازی وظیفه پارک علم و فناوری و سکوهای شتاب‌دهنده و سرمایه‌گذاری وظیفه صندوق پژوهش و فناوری است. سراهای نوآوری باید به دنبال منافع مردم باشد. فناوری و نوآوری، درک، فهم و نگاه نو می خواهد.