ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات

ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات در مورد توهین به افراد صحبت می کند و می گوید هر کس به دیگری فحاشی یا از الفاظ رکیک استفاده کند، اگر این کارش شامل حد قذف نشود، مجازاتش جزای نقدی درجه شش خواهد بود. این ماده قانونی یکی از مهم ترین ابزارها برای حفظ کرامت و آبروی اشخاص در جامعه ماست.

همه ما در طول زندگی مان ممکن است با الفاظ یا رفتارهایی روبرو شویم که حسابی ناراحتمان کند یا به آبرو و شخصیتمان لطمه بزند. شاید برای خودمان یا اطرافیانمان پیش آمده باشد که قربانی توهین شویم یا حتی ناخواسته متهم به توهین شویم. اینجاست که اهمیت ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات خودش را نشان می دهد. این ماده به ما کمک می کند تا بدانیم چه کارهایی توهین محسوب می شود، مجازاتش چیست و چطور می توانیم از خودمان دفاع کنیم. راستش را بخواهید، این فقط یک ماده قانونی خشک و خالی نیست؛ بلکه راهنمایی است برای اینکه زندگی اجتماعی سالمتری داشته باشیم و حواسمان به حرف ها و رفتارهایمان باشد. بیایید با هم به زبان ساده و خودمانی، پیچ و خم های این ماده را بررسی کنیم و بفهمیم در عمل چه کاربردی دارد.

متن کامل ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده)

بیایید اول از همه، نگاهی به اصل این ماده قانونی بیندازیم تا ببینیم قانون گذار دقیقاً چی گفته. این ماده، با اصلاحیه ای که در تاریخ ۱۳۹۹/۰۲/۲۳ داشته، این طور تعریف شده:

توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، مستوجب جزای نقدی درجه شش خواهد بود.

خب، شاید چند کلمه اینجا کمی گنگ به نظر برسد. مثلاً حد قذف چیست؟ خیلی ساده بگویم، قذف یعنی تهمت زدن به کسی که مرتکب زنا یا لواط شده، و این خودش مجازات شرعی خاصی دارد. پس ماده ۶۰۸ در مورد توهین های معمولی تری است که به این حد نمی رسد. مجازاتش هم جزای نقدی درجه شش است که در ادامه دقیق تر به آن می پردازیم.

تشریح مفهوم توهین در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی

حالا که متن ماده را دیدیم، بیایید کمی عمیق تر به واژه توهین نگاه کنیم. اصلاً توهین یعنی چه؟ هر حرف یا رفتاری توهین محسوب می شود؟

توهین چیست؟ تعریف حقوقی و عرفی

توهین از آن دست مفاهیمی است که هم در قانون تعریف خاص خودش را دارد و هم در عرف جامعه معنا پیدا می کند. از دید حقوقی، توهین به معنای به کار بردن الفاظ، عبارات یا انجام اعمال و حرکاتی است که با توجه به عرف جامعه، شرایط زمانی و مکانی، و همچنین موقعیت و جایگاه افراد، باعث تخفیف و تحقیر آن ها شود. یعنی مثلاً یک کلمه در جمع دوستانه شاید شوخی تلقی شود، اما همان کلمه در یک محیط رسمی یا در مقابل یک مقام مسئول، می تواند مصداق توهین باشد.

ملاک اصلی برای تشخیص توهین، عرف جامعه است. یعنی دادگاه ها و قاضی ها در نهایت به این نگاه می کنند که آیا حرف یا عمل انجام شده، در نظر مردم عادی و فرهنگ رایج، توهین آمیز محسوب می شود یا نه. مهم این است که آن حرف یا حرکت، صریح یا ظاهر باشد و نیاز به تفسیر و حدس و گمان نداشته باشد. مثلاً یک پچ پچ یا اشاره گنگ که کسی متوجه منظورش نمی شود، لزوماً توهین تلقی نمی شود. همچنین، توهین باید به فرد معین باشد؛ یعنی طرف توهین کاملاً مشخص باشد، وگرنه نمی توانیم بگوییم جرمی اتفاق افتاده.

تفاوت توهین با جرایم مشابه: افترا و قذف

گاهی اوقات ممکن است توهین با جرایم دیگری مثل افترا یا قذف اشتباه گرفته شود. اما این ها تفاوت های اساسی با هم دارند که دانستنشان خیلی مهم است:

برای اینکه بهتر متوجه تفاوت ها شوید، یک جدول مقایسه ای برایتان آورده ایم:

ویژگی	توهین	افترا	قذف
مفهوم اصلی	تحقیر، فحاشی، به کار بردن الفاظ رکیک یا اعمال موهن	تهمت زدن به ارتکاب جرمی که شخص آن را مرتکب نشده	تهمت زدن به زنا یا لواط که شخص آن را مرتکب نشده
مبنای جرم انگاری	خدشه دار کردن کرامت و آبروی افراد	نقض امنیت قضایی و آبروی افراد	حفظ حدود شرعی و آبروی خاص افراد
محتوای اتهام/فعل	لفظ یا عمل تحقیرآمیز بدون انتساب جرم خاص	انتساب یک جرم مشخص (غیر از زنا و لواط)	انتساب زنا یا لواط
مجازات	جزای نقدی درجه شش	حبس و جزای نقدی (بسته به نوع افترا)	۸۰ ضربه شلاق (حد شرعی)
اثبات	نیاز به اثبات عمل توهین آمیز و قصد توهین	نیاز به اثبات انتساب جرم و عدم صحت آن	نیاز به اثبات انتساب زنا/لواط و عدم صحت آن

همان طور که می بینید، هر کدام از این جرایم تعریف و مجازات مخصوص به خودشان را دارند. توهین معمولاً عام تر است و شامل هر نوع بی احترامی می شود، اما افترا و قذف به طور مشخص به انتساب جرم مربوط می شوند و مجازات های سنگین تری هم دارند.

هدف قانونگذار از جرم انگاری توهین

شاید بپرسید اصلاً چرا قانون گذار این قدر روی توهین حساسیت نشان داده و برایش جرم تعیین کرده؟ جواب ساده است: برای حفظ «شخصیت و آبروی افراد». در یک جامعه، اگر قرار باشد هر کس هر حرفی دلش خواست بزند و به دیگران بی احترامی کند، سنگ روی سنگ بند نمی شود. نظم اجتماعی به هم می ریزد و حقوق فردی پایمال می شود. قانون می خواهد با جرم انگاری توهین، به همه یادآوری کند که باید به حقوق و کرامت یکدیگر احترام بگذارند. این کار جلوی هرج و مرج را می گیرد و باعث می شود مردم بتوانند در محیطی امن و محترم زندگی کنند. پس هدف اصلی، ساختن جامعه ای است که در آن، حرمت انسان ها حفظ شود و کسی به راحتی مورد بی احترامی و تحقیر قرار نگیرد.

عناصر تشکیل دهنده جرم توهین ساده (بر اساس ماده ۶۰۸)

هر جرمی از چند بخش اصلی تشکیل شده که به آن ها «عناصر جرم» می گویند. برای اینکه یک عمل به عنوان «توهین» شناخته شود، باید هر سه عنصر مادی، معنوی و قانونی آن وجود داشته باشد. بیایید این ها را دقیق تر بررسی کنیم.

عنصر مادی: رفتار مجرمانه

«عنصر مادی» یعنی همان کاری که انجام شده یا حرفی که زده شده. در مورد توهین، عنصر مادی شامل موارد زیر است:

• فحاشی و استعمال الفاظ رکیک: این واضح ترین شکل توهین است. یعنی استفاده از کلماتی که در عرف جامعه، زشت، ناپسند و تحقیرآمیز تلقی می شوند. مثلاً دشنام دادن، یا گفتن کلماتی که شان و منزلت شخص را پایین می آورد.
• توهین رفتاری: فقط حرف زدن نیست که می تواند توهین باشد! گاهی اوقات، حرکات و ژست ها هم می توانند توهین آمیز باشند. مثلاً اگر کسی با ادا درآوردن یا حرکات دست، دیگری را مسخره یا تحقیر کند، این هم مصداق توهین رفتاری است. قانون گذار در یک «ماده واحده قانون استفساریه» صراحتاً گفته که منظور از اهانت و توهین، «توهین رفتاری» را هم شامل می شود. پس اگر کسی با حرکات دست و صورت یا هر عمل غیرکلامی دیگر، به شما بی احترامی کند، این هم می تواند پیگرد قانونی داشته باشد.

مهم این است که این الفاظ یا حرکات باید «صریح یا ظاهر» باشند. یعنی واضح و آشکار باشند و کسی برای فهمیدن معنی توهین آمیز آن ها نیاز به حدس و گمان یا تحلیل پیچیده نداشته باشد. همچنین باید توجه داشت که این عمل باید «موجب نقض حرمت فرد معین» شود. یعنی توهین به شخص خاصی باشد و باعث تحقیر او در نظر دیگران (یا خودش) شود.

عنصر معنوی (قصد مجرمانه): نیت بد یا بی فکری؟

«عنصر معنوی» یعنی نیت و قصدی که پشت عمل مجرمانه است. برای جرم توهین، ما با «سوء نیت عام» سر و کار داریم. یعنی چه؟

• سوء نیت عام: یعنی فردی که توهین کرده، «قصد انجام عمل توهین آمیز» را داشته است. مثلاً می خواسته با آن حرف یا حرکت، شخص مقابل را تحقیر کند یا به او بی احترامی کند. همین که بداند کاری که می کند توهین آمیز است و باز هم آن را انجام دهد، سوء نیت عام محقق شده است.
• عدم نیاز به اثبات سوء نیت خاص: نکته مهم اینجاست که برای جرم توهین، لازم نیست ثابت شود که فرد قصد داشته حتماً به «حیثیت و آبروی» طرف مقابل ضرر بزند. همین که قصد توهین کردن (یعنی آن عمل یا حرف تحقیرآمیز) را داشته باشد، کافی است. قانون این سوء نیت را مفروض می داند و معمولاً نیاز به اثبات جداگانه ندارد.
• توهین از روی شوخی یا مزاح: گاهی اوقات پیش می آید که کسی ادعا می کند «من قصد توهین نداشتم، فقط شوخی کردم!» در این موارد، اگر کسی مدعی فقدان سوء نیت و توهین از روی شوخی باشد، خودش باید ادعایش را ثابت کند. یعنی بار اثبات بر دوش کسی است که می گوید قصد توهین نداشته. البته در عمل، تشخیص مرز بین شوخی و توهین گاهی سخت می شود و به عرف و شرایط خاص آن موقعیت بستگی دارد.

عنصر قانونی: همان ماده ۶۰۸

این عنصر از همه ساده تر است. «عنصر قانونی» یعنی اینکه آن عمل حتماً باید در قانون به عنوان جرم شناخته شده باشد. در مورد توهین ساده، این عنصر همان «ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)» است که ابتدای بحث به آن اشاره کردیم. تا قانونی نباشد، جرمی هم وجود ندارد!

ویژگی های خاص جرم توهین موضوع ماده ۶۰۸

جرم توهین، مثل هر جرم دیگری، ویژگی های خاص خودش را دارد که دانستنشان می تواند در فهم بهتر پرونده های حقوقی و کیفری کمک کند. بیایید چند مورد از مهم ترین آن ها را بررسی کنیم.

جرم مطلق یا مقید؟ فرقشان در چیست؟

شاید شنیده باشید که بعضی جرایم مطلق هستند و بعضی دیگر مقید. جرم توهین جزو کدام دسته است؟ باید بگوییم توهین، یک «جرم مطلق» است. معنی اش چیست؟

جرم مطلق یعنی همین که رفتار مجرمانه انجام شد، جرم واقع شده و دیگر نیازی به این نیست که یک «نتیجه خاص» هم از آن رفتار به دست بیاید. مثلاً در جرم توهین، همین که الفاظ رکیک به کار برده شود یا رفتار توهین آمیز انجام شود، جرم محقق شده است. دیگر لازم نیست ثابت شود که حتماً آبروی شخص رفته یا او از این توهین به شدت آسیب روحی دیده باشد. همین که عمل توهین آمیز انجام شود، جرم کامل است. این برخلاف جرایم مقید است که برای تحققشان، حتماً باید نتیجه مشخصی (مثلاً نتیجه مالی در سرقت) هم به بار آید.

جرم قابل گذشت یا غیر قابل گذشت؟ رضایت شاکی چقدر مهم است؟

این نکته از مهم ترین ویژگی های جرم توهین است: توهین ساده یک «جرم قابل گذشت» است. این یعنی چه؟

در جرایم قابل گذشت، «رضایت شاکی» نقش حیاتی دارد. یعنی اگر کسی به شما توهین کند و شما شکایت کنید، حتی اگر همه مراحل قانونی هم طی شده باشد و متهم مجرم شناخته شود، اگر شما از شکایت خود «گذشت» کنید، پرونده مختومه می شود و مجازات اجرا نمی شود (یا اگر اجرا شده، متوقف می شود). به عبارت دیگر، این جرم از آن دسته جرایمی است که «حق شخص» در آن پررنگ است. تبصره ۱ ماده ۱۰۰ قانون مجازات اسلامی هم این موضوع را تأیید می کند که جرایم قابل گذشت، با گذشت شاکی خصوصی، تعقیب، رسیدگی یا اجرای مجازاتشان متوقف می شود. پس اگر کسی به شما توهین کرد، این قدرت در دست شماست که ببخشید یا پیگیری کنید.

آیا توهین شامل اشخاص حقوقی (شرکت ها، سازمان ها) می شود؟

این سوالی است که شاید برای خیلی ها پیش بیاید. آیا اگر کسی به یک شرکت یا یک سازمان توهین کند، باز هم ماده ۶۰۸ شامل حالش می شود؟ جواب کوتاه این است: «خیر، ماده ۶۰۸ شامل اشخاص حقوقی نمی شود.»

چرا؟ چون در متن ماده ۶۰۸ به کلمه «افراد» اشاره شده. در اصطلاح حقوقی، «افراد» معمولاً به «اشخاص حقیقی» یعنی انسان ها اشاره دارد. این دیدگاه غالب در رویه قضایی و بین حقوقدانان است. البته عده ای هم با استناد به ماده ۵۸۸ قانون تجارت که می گوید شخص حقوقی می تواند دارای حقوق و تکالیفی شود، معتقدند توهین به اشخاص حقوقی هم باید قابل پیگیری باشد. اما فعلاً رویه بر این است که ماده ۶۰۸ فقط مربوط به توهین به انسان هاست. این به این معنی نیست که نمی توان به اشخاص حقوقی توهین کرد یا آن ها بی دفاع اند؛ بلکه پیگیری این نوع موارد باید از طریق قوانین دیگر، مثلاً از طریق جرم نشر اکاذیب یا قوانین مربوط به مسئولیت مدنی (جبران خسارت)، انجام شود.

مجازات جرم توهین ساده

حالا که فهمیدیم توهین چیست و چه ویژگی هایی دارد، بیایید سراغ بخش مهم «مجازات» آن برویم. ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات یک مجازات مشخص برای توهین ساده در نظر گرفته است.

جزای نقدی درجه شش: چقدر باید جریمه شد؟

بر اساس ماده ۶۰۸، مجازات توهین ساده، «جزای نقدی درجه شش» است. خب، این یعنی چقدر؟ طبق قانون مجازات اسلامی (که به آن قانون جدول مجازات ها هم می گویند)، میزان دقیق جزای نقدی درجه شش هر سال ممکن است تغییر کند یا با تورم تعدیل شود. اما به طور کلی، جزای نقدی درجه شش معمولاً از مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال (۲۰ میلیون تومان) تا ۴۰۰ میلیون ریال (۴۰ میلیون تومان) متغیر است (این ارقام صرفاً جهت اطلاع و بسته به زمان نگارش و مصوبات قوه قضائیه می تواند متفاوت باشد). این مبلغ دقیقاً چقدر باشد، در نهایت به نظر قاضی بستگی دارد.

قاضی در تعیین میزان این جزای نقدی، به عوامل مختلفی توجه می کند. مثلاً:

• میزان و شدت توهین: آیا توهین خیلی شدید و زننده بوده یا در حد یک بی احترامی ساده؟
• وضعیت و موقعیت طرفین: جایگاه اجتماعی شاکی و متهم در نظر گرفته می شود.
• تکرار جرم: آیا متهم سابقه توهین دارد یا این اولین بار است؟
• شرایط ارتکاب جرم: مثلاً توهین در جمع عمومی صورت گرفته یا در یک جمع خصوصی؟

همه این ها در تصمیم گیری قاضی برای تعیین میزان جزای نقدی مؤثر است.

امکان تخفیف یا تشدید مجازات: کی کم می شود، کی زیاد؟

آیا همیشه مجازات جزای نقدی درجه شش برای همه پرونده های توهین یکسان است؟ نه لزوماً. قانون دست قاضی را برای «تخفیف» یا «تشدید» مجازات باز گذاشته است.

• تخفیف مجازات: در چه شرایطی ممکن است قاضی به متهم تخفیف بدهد؟
  • نداشتن سابقه کیفری: اگر متهم برای اولین بار است که مرتکب جرمی شده و سابقه بدی ندارد.
  • اظهار ندامت و پشیمانی: اگر متهم واقعاً پشیمان باشد و از شاکی عذرخواهی کند.
  • میانجی گری و صلح با شاکی: اگر شاکی رضایت ندهد اما شواهد نشان دهد متهم برای جلب رضایت تلاش کرده است.
  • جوان بودن متهم یا شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی.

  در این صورت، قاضی می تواند مجازات جزای نقدی را به حداقل ممکن برساند.

• تشدید مجازات: در چه شرایطی مجازات ممکن است بیشتر شود؟
  • تعدد جرایم: اگر فرد علاوه بر توهین، جرم دیگری هم مرتکب شده باشد.
  • سابقه کیفری قبلی: اگر متهم قبلاً هم به دلیل جرایم مشابه یا دیگر جرایم محکوم شده باشد.
  • شرایط ارتکاب شدید: مثلاً توهین در یک جمع بزرگ و با هدف ضربه زدن جدی به آبروی فرد صورت گرفته باشد.
  • استفاده از موقعیت سوء: مثلاً توهین توسط کسی که موقعیت برتری نسبت به شاکی داشته (هرچند که ماده 609 در مورد توهین به مقامات است).

  البته تشدید مجازات در مورد جزای نقدی درجه شش معمولاً به معنای تعیین حداکثر مبلغ ممکن از سوی قاضی است.

مصادیق و نمونه های عملی توهین (با تاکید بر موارد رایج)

حالا که با جزئیات قانونی آشنا شدیم، بیایید کمی عملی تر به موضوع نگاه کنیم. در زندگی روزمره، توهین چطور خودش را نشان می دهد؟ چه حرف ها و رفتارهایی ممکن است مصداق توهین باشند؟

توهین های کلامی: فحاشی و دشنام

این رایج ترین شکل توهین است که همه ما کم و بیش با آن آشنا هستیم. توهین های کلامی شامل هر نوع فحاشی، دشنام، تحقیر با الفاظ و کلماتی است که شان و منزلت فرد را پایین می آورد. مثلاً:

• استفاده از کلمات رکیک و ناسزا.
• مسخره کردن لهجه، ظاهر یا ویژگی های جسمانی کسی با کلمات.
• داد زدن و فریاد کشیدن با هدف تحقیر.
• نسبت دادن صفات ناپسند و دروغ به کسی (مثل دزد، دروغگو، بی عقل و…). البته اگر این انتساب شامل اتهام یک جرم باشد، وارد بحث افترا می شویم.

نکته مهم این است که این حرف ها باید در حضور خود فرد (یا به گونه ای که به گوش او برسد و متوجه شود) بیان شده باشد و هدف آن تحقیر شخص باشد.

توهین های رفتاری: وقتی حرکات حرف می زنند

همان طور که قبلاً هم گفتیم، توهین فقط با حرف زدن نیست. گاهی اوقات، یک حرکت، یک ادا یا یک ژست می تواند به اندازه هزار کلمه توهین آمیز باشد. ماده واحده قانون استفساریه هم این موضوع را تأیید کرده است. مثلاً:

• ادا درآوردن: مسخره کردن راه رفتن، حرف زدن یا حرکات کسی.
• اشارات ناپسند: نشان دادن حرکات دست یا بدن که در عرف جامعه بی ادبانه و تحقیرآمیز تلقی می شود.
• تف کردن به سمت کسی: این عمل یکی از بارزترین مصادیق توهین رفتاری است.
• بی احترامی های غیرکلامی: مثلاً عدم توجه عمدی و آشکار به کسی در حال صحبت، یا انجام حرکاتی که به وضوح نشان دهنده بی ارزش شمردن طرف مقابل است.

باز هم تاکید می کنم که این حرکات باید واضح و آشکار باشند و در عرف جامعه به عنوان توهین شناخته شوند.

توهین در فضای مجازی: توهین های آنلاین

با گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی، بخش بزرگی از ارتباطات ما به فضای مجازی منتقل شده است. متاسفانه توهین هم به این فضاها سرایت کرده. ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات در مورد توهین به افراد، شامل توهین هایی که در فضای مجازی هم رخ می دهد، می شود. فرقی نمی کند توهین حضوری باشد یا در واتساپ، تلگرام، اینستاگرام یا توییتر. مثلاً:

• توهین پیامکی یا تلفنی: اگر کسی از طریق پیامک یا تماس تلفنی به شما فحاشی کند یا الفاظ رکیک به کار ببرد.
• توهین در شبکه های اجتماعی: کامنت های توهین آمیز زیر پست ها، فحاشی در دایرکت ها، یا حتی به اشتراک گذاشتن محتوایی با هدف تحقیر یک فرد در استوری ها و پست ها.
• ساختن پیج های فیک برای توهین: این مورد هم کاملاً قابل پیگیری است و شخص پشت آن (حتی اگر از هویت جعلی استفاده کند) در صورت شناسایی، مجازات می شود.

البته اثبات توهین در فضای مجازی شاید کمی متفاوت باشد و نیاز به مستندات دیجیتالی مثل اسکرین شات، ذخیره پیام ها و… داشته باشد.

مرز بین توهین، انتقاد و شوخی: خط قرمز کجاست؟

این یکی از چالش برانگیزترین بخش هاست. کی یک حرف، انتقاد سازنده است و کی تبدیل به توهین می شود؟ کی یک شوخی بامزه است و کی بی ادبی؟

• انتقاد: انتقاد سازنده معمولاً هدفش اصلاح یا بهبود است. لحنش محترمانه است، به جای حمله به شخصیت فرد، روی عملکرد یا ایده تمرکز دارد و از الفاظ توهین آمیز پرهیز می کند. اگر انتقادی همراه با فحاشی یا تحقیر باشد، دیگر انتقاد نیست، توهین است.
• شوخی: شوخی ها معمولاً با رضایت طرفین همراه است و هدفش ایجاد خنده و سرگرمی است. اگر شوخی ای باعث رنجش شدید طرف مقابل شود یا حرمت او را بشکند، دیگر شوخی نیست. به خصوص اگر این شوخی در جمع انجام شود و باعث خجالت زدگی فرد شود. اینجا هم عرف جامعه و واکنش شخص مورد شوخی، ملاک اصلی است.

تشخیص این مرزها در عمل گاهی اوقات واقعاً سخت است و به همین دلیل، در دادگاه ها نیاز به بررسی دقیق شرایط، لحن، موقعیت و حتی روابط طرفین دارد.

رویه قضایی و نکات کاربردی در پرونده های توهین

تا اینجا همه چیز تئوری بود. حالا بیایید ببینیم در دنیای واقعی و در دادگاه ها، پرونده های توهین چطور پیش می روند و چه نکاتی به درد ما می خورند.

نحوه شکایت از جرم توهین: قدم به قدم

اگر خدایی نکرده مورد توهین قرار گرفتید و قصد شکایت دارید، این مراحل کلی را باید طی کنید:

1. جمع آوری مستندات: قبل از هر کاری، هر مدرکی که دارید جمع آوری کنید. این می تواند شامل:
   • شهادت شهود (نام، نام خانوادگی، شماره تماس شاهدان عینی).
   • فیلم یا عکس از صحنه (در صورت وجود).
   • اسکرین شات از پیام ها یا پست های فضای مجازی.
   • گزارش کلانتری (اگر در محل توهین، پلیس حضور پیدا کرده باشد).

   هر چقدر مستنداتتان قوی تر باشد، کارتان راحت تر است.

2. مراجعه به دادسرا یا کلانتری: با مدارکتان به نزدیک ترین دادسرای محل وقوع جرم یا کلانتری مراجعه کنید و شکایت خود را ثبت کنید. می توانید شکواییه کتبی تنظیم کرده و ارائه دهید یا شفاهی توضیحات را به مسئول مربوطه ارائه کنید تا صورت جلسه شود.
3. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی: امروزه بیشتر شکایات باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شوند. با مدارک و شکواییه آماده، به این دفاتر مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت سیستمی کنید.
4. تحقیقات مقدماتی: پس از ثبت شکایت، پرونده به شعبه بازپرسی یا دادیاری ارجاع می شود. آن ها از شما و متهم تحقیق می کنند و دلایل و مدارک را بررسی می کنند. ممکن است شاهدان را هم احضار کنند.
5. ارجاع به دادگاه: اگر بازپرس یا دادیار تشخیص دهد که جرم واقع شده و دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود دارد، قرار جلب به دادرسی صادر می کند و پرونده به دادگاه کیفری دو ارجاع می شود.
6. صدور حکم: در دادگاه، قاضی پس از بررسی نهایی و شنیدن دفاعیات طرفین، رأی صادر می کند.

مهلت قانونی برای طرح شکایت: چون توهین یک جرم قابل گذشت است، شاکی فقط «یک سال» از تاریخ اطلاع از وقوع جرم مهلت دارد تا شکایت خود را مطرح کند. اگر بعد از یک سال اقدام کنید، حق شکایت شما ساقط می شود.

دفاع در برابر اتهام توهین: اگر متهم شدید چه کنید؟

اگر به شما اتهام توهین زده شده و پای شما به دادسرا یا دادگاه باز شده، مهم است که بدانید چطور از خودتان دفاع کنید:

• عدم قصد توهین (توهین از روی شوخی یا مزاح): اگر واقعاً قصد توهین نداشته اید و حرف یا عمل شما در چارچوب شوخی یا مزاح بوده، باید این موضوع را با دلیل و مدرک اثبات کنید. مثلاً شهود داشته باشید که نشان دهد رابطه شما با شاکی بر پایه شوخی بوده است.
• عدم علم به توهین آمیز بودن فعل: گاهی اوقات فرد ممکن است نداند که حرف یا عملش در عرف توهین آمیز است. مثلاً در مورد یک کلمه خاص در یک منطقه جغرافیایی خاص.
• عدم صراحت یا ظهور الفاظ/حرکات: اگر حرف یا حرکت شما گنگ بوده و به وضوح توهین آمیز نبوده، می توانید روی این نکته تأکید کنید.
• اثبات صحت مطالب (در صورتی که توهین از طریق انتساب چیزی باشد): اگر توهین شما به دلیل انتساب یک صفت خاص به شاکی بوده (که البته باید دقت کرد وارد مرز افترا نشویم)، می توانید اثبات کنید که آن صفت یا ویژگی واقعیت دارد. اما این کار بسیار حساس است و حتماً باید با مشاوره وکیل انجام شود.
• مصداق انتقاد بوده نه توهین: اگر حرف شما جنبه انتقادی داشته و قصد تحقیر نبوده، می توانید این موضوع را توضیح دهید و از خود دفاع کنید.

بهترین راهکار در دفاع، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص است.

نقش وکیل در پرونده های توهین: چرا باید وکیل گرفت؟

چه شاکی باشید و چه متهم، داشتن یک وکیل خوب می تواند به شدت به شما کمک کند. چرا؟

• دانش حقوقی: وکیل به تمام جزئیات و ظرایف قوانین آگاه است و می داند چطور باید از آن ها به نفع موکلش استفاده کند.
• جمع آوری مستندات: وکیل می داند چه مدارکی برای اثبات یا دفاع لازم است و چطور آن ها را جمع آوری کند.
• تنظیم شکواییه/لایحه دفاعی: یک شکواییه یا لایحه دفاعی قوی و مستند می تواند مسیر پرونده را تغییر دهد. وکیل این کار را به بهترین شکل انجام می دهد.
• حضور در جلسات دادگاه: وکیل می تواند به جای شما در جلسات حاضر شود (در برخی موارد) و یا در کنار شما با دفاعیات مؤثر، از حقوق شما دفاع کند.
• مشاوره تخصصی: وکیل به شما می گوید که پرونده تان چقدر شانس موفقیت دارد، چه راهکارهایی پیش رو دارید و چه تبعاتی ممکن است داشته باشد.
• میانجی گری: در برخی موارد، وکیل می تواند نقش میانجی را برای صلح و سازش ایفا کند که به نفع هر دو طرف است، به خصوص در جرایم قابل گذشت مثل توهین.

نمونه آراء و تصمیمات قضایی: چند مثال واقعی

بگذارید با چند مثال ساده و فرضی (بر اساس رویه های واقعی) نشان دهیم که دادگاه ها چطور عمل می کنند:

• نمونه ۱ (توهین کلامی): فرض کنید آقای «الف» در یک نزاع خیابانی به آقای «ب» ناسزا گفته و الفاظ رکیک به کار برده است. آقای «ب» شکایت کرده و دو شاهد هم داشته که اظهارات آقای «الف» را تأیید کرده اند. دادگاه پس از بررسی، آقای «الف» را به دلیل توهین به جزای نقدی درجه شش محکوم می کند.
• نمونه ۲ (توهین رفتاری در فضای مجازی): خانم «ج» در یک گروه تلگرامی، تصویر خانم «د» را با فتوشاپ به شکل تمسخرآمیزی تغییر داده و منتشر کرده است. خانم «د» با ارائه اسکرین شات از گروه و شهادت چند نفر از اعضا، شکایت کرده است. دادگاه این رفتار را مصداق توهین رفتاری دانسته و خانم «ج» را به مجازات محکوم کرده است.
• نمونه ۳ (دفاع با عدم قصد توهین): آقای «ه» در یک جمع دوستانه، کلمه ای را به آقای «و» گفته که در نگاه اول توهین آمیز به نظر می رسیده. آقای «و» شکایت کرده. اما آقای «ه» در دادگاه توضیح می دهد که این کلمه در دایره دوستانه آن ها به شوخی استفاده می شده و چندین شاهد هم این موضوع را تأیید کرده اند. همچنین، لحن آقای «ه» هنگام بیان کلمه، دوستانه بوده. قاضی با توجه به شواهد و عرف جمع دوستانه، حکم بر برائت آقای «ه» صادر می کند.

این نمونه ها نشان می دهد که هر پرونده شرایط خاص خودش را دارد و قاضی با در نظر گرفتن تمام جوانب، رأی صادر می کند.

مواد قانونی مرتبط (برای مطالعه بیشتر)

در کنار ماده ۶۰۸، چندین ماده قانونی دیگر هم وجود دارند که ممکن است در ارتباط با موضوع توهین یا جرایم مشابه به کار بیایند و مطالعه آن ها برای درک جامع تر موضوع مفید است:

• ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): این ماده در مورد «توهین به مقامات و کارکنان دولتی» است. مجازات توهین به این افراد، سنگین تر از توهین به اشخاص عادی است و جرم غیر قابل گذشت محسوب می شود.
• مواد مربوط به حد قذف در قانون مجازات اسلامی: این مواد مجازات خاص «قذف» (اتهام زنا یا لواط) را مشخص می کنند که همان ۸۰ ضربه شلاق است.
• مواد مربوط به افترا و نشر اکاذیب: این مواد به جرایمی می پردازند که فرد، اتهاماتی را به دیگری وارد می کند که صحت ندارند (افترا) یا اخبار و اطلاعات دروغ را منتشر می کند (نشر اکاذیب). مجازات این جرایم با توهین متفاوت است.
• تبصره ۱ ماده ۱۰۰ قانون مجازات اسلامی: این تبصره تعریف «جرم قابل گذشت» را ارائه می دهد و تأثیر گذشت شاکی را بر روند دادرسی روشن می کند.
• ماده واحده قانون استفساریه نسبت به کلمه اهانت، توهین و یا هتک حرمت مندرج در مقررات جزایی: این قانون روشن می کند که توهین های رفتاری نیز مصداق جرم توهین هستند.

با مطالعه این مواد می توانید دید کامل تری نسبت به ابعاد مختلف جرایم علیه آبرو و حیثیت افراد پیدا کنید.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا با هم سفر کردیم و تمام زوایای ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات را زیر و رو کردیم. فهمیدیم که این ماده، برای حفظ کرامت و آبروی ما در جامعه است و به ما می گوید که هیچ کس حق ندارد به دیگری با حرف یا عمل توهین کند. یاد گرفتیم که توهین فقط فحاشی نیست، بلکه حرکات و حتی توهین در فضای مجازی هم شاملش می شود. همچنین دیدیم که فرق توهین با افترا و قذف چیست، مجازاتش همان جزای نقدی درجه شش است و البته می شود در مواردی آن را تخفیف یا تشدید کرد. مهم تر از همه، فهمیدیم که توهین یک «جرم قابل گذشت» است و رضایت شاکی می تواند پرونده را مختومه کند.

داشتن آگاهی حقوقی در این زمینه، نه فقط برای مواقعی که مورد توهین قرار می گیریم یا متهم می شویم، بلکه برای زندگی روزمره همه ما لازم است. این آگاهی به ما کمک می کند تا حواسمان به حرف ها و رفتارهایمان باشد و به حقوق دیگران احترام بگذاریم. بیایید یاد بگیریم که با کلام و رفتارمان، به جای تخریب، به ساختن جامعه ای محترمانه و امن کمک کنیم. و اگر در مسیر حقوقی پرونده ای مربوط به ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات قرار گرفتید، فراموش نکنید که مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند بهترین راهنما و کمک شما باشد تا حق تان پایمال نشود.