ظریف در مجلهٔ اکونومیست پیشنهاد کرد: طرح «مودت» برای تحول در غرب آسیا

محمدجواد ظریف در یادداشتی که امروز دوشنبه ۳ دی ۱۴۰۳ به زبان انگلیسی در مجلهٔ اکونومیست منتشر شده است پیشنهاد تشکیل «انجمن گفت وگوی کشورهای مسلمان غرب آسیا» (MWADA) را به عنوان سازوکاری برای دستیابی به تحول در غرب آسیا مطرح کرد.

به گزارش خبرگزاری فیچینو متن کامل ترجمهٔ فارسی این مقاله در ادامه می آید:

مودت به جای دشمنی:

رویکردی نوین از ایران برای امنیت و شکوفایی منطقه

محمدجواد ظریف

به عنوان یک دانشجوی روابط بین الملل با دهه ها تجربه در خط مقدم دیپلماسی جهانی این مطلب را نه به عنوان نماینده دولت ایران بلکه صرفاً در ظرفیت شخصی خود می نویسم. تجربیات من آموخته اند که دستیابی به ثبات در غرب آسیا به ویژه در منطقه خلیج فارس به چیزی فراتر از مدیریت بحران نیاز دارد. این امر مستلزم ابتکارات شجاعانه و تحول گرایانه است. از این رو پیشنهاد می کنم که «انجمن گفت وگوی کشورهای مسلمان غرب آسیا» (MWADA) به عنوان سازوکاری برای دستیابی به این تحول تاسیس شود.

طرح مودت از تمامی کشورهای مسلمان تاثیرگذار در غرب آسیا—بحرین مصر ایران عراق اردن کویت لبنان عمان قطر عربستان سعودی (دولت آینده) سوریه ترکیه امارات متحده عربی و یمن—دعوت می کند تا در مذاکرات جامع شرکت کنند.نمایندگان سازمان ملل متحد نیز می توانند در این فرآیند مشارکت داشته باشند. این ابتکار باید بر اساس ارزش های عالی دین مشترک مان اسلام و اصول حاکمیت تمامیت ارضی عدم مداخله و امنیت جمعی پایه گذاری شود. حروف اول این عنوان در زبان انگلیسی (MWADA) که در زبان عربی – زبان مشترک عبادت همگی ما – «مودت» خوانده می شود باید هدف خود را تقویت همزیستی مسالمت آمیز و شراکت های عادلانه قرار دهد.

یکی از اولویت های اساسی طرح مودت برقراری آتش بس های فوری پایدار و دائمی در غزه لبنان سوریه و یمن است. انعقاد یک پیمان عدم تعرض میان کشورهای عضو همراه با نظارت جمعی منطقه ای به نهادینه کردن ثبات و حفاظت از منطقه در برابر دخالت های خارجی و تنش های داخلی کمک خواهد کرد.

یکپارچگی اقتصادی بخشی محوری در چشم انداز طرح مودت است. به دلیل شبکه های تجاری پراکنده بی توجهی به توسعه سازوکارهای بانکی و پرداختی درون منطقه ای رقابت های سیاسی و اتکای شدید به بازارهای خارجی آسیای غربی با فقدان وابستگی متقابل مواجه است. تاسیس «صندوق توسعه مودت» می تواند طرح های زیرساختی ضروری را به ویژه در مناطقی که در درگیری ها آسیب دیده اند تأمین مالی نماید. علاوه بر این اصلاحات حکمرانی در سوریه – به عنوان پیش نیازی برای دریافت کمک های اقتصادی – اصل مسئولیت پذیری را تقویت خواهد کرد و زمینه ساز ایجاد کشوری امن و پایدار خواهد بود که در آن زنان و اقلیت ها بتوانند به شکوفایی دست یابند.

سوریه پس از اسد چالشی بزرگ برای همه ما محسوب می شود. تجاوزگری بی حد و حصر اسرائیل که حاکمیت سوریه را نادیده می گیرد مداخلات خارجی که تمامیت ارضی سوریه را تهدید می کند صحنه های وحشتناک خشونت و قساوت که یادآور وحشی گری داعش است و خشونت های قومی و مذهبی که ممکن است به جنگ داخلی گسترده منجر شود نیازمند توجه فوری اعضای طرح مودت است.

رسیدگی به فاجعه انسانی در فلسطین همچنان برای ثبات منطقه ای حیاتی است. طرح مودت باید حق تعیین سرنوشت فلسطینی ها را در اولویت قرار دهد و از راه حل های عادلانه ای حمایت کند که به طور کامل به آرمان های این مردم احترام می گذارند. این امر فقط شامل راه حل های سیاسی نمی شود بلکه نیازمند فرصت سازی های اقتصادی و به رسمیت شناختن حقوق مسلم فلسطینیان است. 

طرح مودت زمینه ای مستعد برای برنامه های زیرساختی فراهم خواهد کرد؛ از حمل و نقل تا خطوط انرژی و شبکه های ارتباطی. این طرح ها نه تنها حرکت کالاها را تسهیل می کنند بلکه تبادل انرژی اطلاعات و خدمات را نیز ممکن می سازند. ما در غرب آسیا باید درک کنیم که مفهوم استقلال با جایگاه یک کشور در زنجیره ارزش افزوده جهانی ارتباط تنگاتنگی پیدا کرده است.

تضمین امنیت انرژی یکی از ارکان اساسی همکاری های منطقه ای است که فرصت هایی برای ایجاد وابستگی متقابل در سطح منطقه فراهم می آورد. توافق های منطقه ای در زمینه انرژی باید با هدف حفاظت از مسیرهای انرژی و کاوش برای منابع انرژی پایدار طراحی شوند. ظرفیت گسترده و دست نخورده فلات ایران و دیگر اراضی کشورهای عضو مودت که برای مزارع خورشیدی و بادی مناسب هستند همکاری در حوزه انرژی های تجدیدپذیر را به یک برنامه اقتصادی قابل تحقق تبدیل می کند که انرژی پاک را برای منطقه و حتی فراتر از آن تأمین خواهد کرد.

طرح مودت می تواند زمینه ساز همکاری های جدید منطقه ای در حوزه آزادی کشتیرانی از طریق ایجاد گشت های امنیتی مشترک دریایی باشد. منطقه ما گذرگاه اصلی آبراه های راهبردی جهان از جمله تنگه هرمز کانال سوئز و تنگه باب المندب است. ایران با توجه به موقعیت راهبردی و تجربه اش در حوزه امنیت جایگاهی منحصربه فرد برای مشارکت سازنده در تأمین امنیت آبراه های حیاتی نظیر تنگه هرمز دارد. دیگر کشورها نیز می توانند نقشی کلیدی در تأمین امنیت کانال سوئز و تنگه باب المندب ایفا کنند.

طرح صلح هرمز (HOPE) که بیش از ۵ سال پیش از سوی ایران پیشنهاد شد نمونه برجسته ای از یک ابتکار منطقه ای است که هدف آن تقویت صلح و ثبات در میان کشورهای منطقه هرمز است.این ابتکار می تواند در حال حاضر – به دلیل پیشرفت قابل توجه در روابط میان ایران امارات و عربستان سعودی – جان تازه ای بگیرد. همکاری میان ایران و عربستان سعودی – به عنوان دو قدرت تأثیرگذار منطقه – نقش اساسی در این راستا خواهد داشت. با تقویت وحدت و برادری میان مسلمانان شیعه و سنی می توانیم به طور مؤثری با نیروهای تفرقه افکن افراط گرایی و نزاع های فرقه ای که به طور تاریخی منطقه را بی ثبات کرده اند مقابله کنیم.

تلاش برای ایجاد منطقه ای عاری از سلاح های هسته ای و احیای برنامه جامع اقدام مشترک ایران (برجام) عناصر اساسی این چشم انداز خواهند بود. این رویکرد نه تنها به مسئله عدم اشاعه سلاح های هسته ای می پردازد بلکه تعهد مشترک به صلح و ثبات را نیز تقویت خواهد کرد. چارچوب طرح مودت باید همکاری در زمینه تبادلات فرهنگی مدیریت منابع آب مبارزه با تروریسم و کمپین های رسانه ای که همزیستی را ترویج می دهند در اولویت قرار دهد.

نقش ایران 

مانند سایر کشورها ایران نیز نقشی اساسی در چارچوب پیشنهادی مودت ایفا خواهد کرد. در طول ۴۵ سال گذشته کشور من تاب آوری و خودکفایی قابل توجهی در حوزه امنیت و دفاع نشان داده و توانسته است نه تنها بدون کمک خارجی به بقای خود ادامه دهد بلکه حتی در برابر فشارهای قدرت های فرامنطقه ای پیشرفت کند. 

این تصور رایج که ایران در منطقه بازوی خود را از دست داده است ناشی از این فرض اشتباه است که ایران روابط نیابتی با نیروهای مقاومت داشته است. مقاومت ریشه در اشغال سرزمین های عربی توسط اسرائیل هتک حرمت به اماکن مقدس اسلامی آپارتاید نسل کشی و تجاوز مداوم به همسایگان دارد. مقاومت پیش از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ وجود داشته و تا زمانی که علل ریشه ای آن باقی باشد ادامه خواهد داشت. تلاش برای نسبت دادن آن به ایران ممکن است برای یک پویش روابط عمومی کارساز باشد اما مانع از هرگونه راه حل واقعی خواهد شد. 

همانند تمام ملت ها ایران نیز با چالش ها و اشتباهات خود روبه رو بوده است. مردم ایران که با فداکاری  سختی های فراوانی را تحمل کرده اند اکنون با عزمی راسخ و اعتماد به نفس آماده اند تا گام های شجاعانه ای بردارند. این گذار از نگاه تهدیدمحور به رویکردی فرصت محور با چشم اندازی که رئیس جمهور پزشکیان (و من) در کارزار انتخاباتی تابستان گذشته در ایران مطرح کردکاملاً هم راستاست.

طرح مودت ما را به چالش می کشد تا منطقه را از نو تصور کنیم – نه به عنوان میدان نبردی برای منافع متعارض بلکه به عنوان فضایی برای دوستی و همدلی که بر اساس جستجوی فرصت های مشترک و رفاه جمعی شکل گرفته باشد. زمان تغییر فرا رسیده است. باید از این لحظه بهره برداری کنیم و وارد گفت وگوهای معنادار و صریح شویم تا بتوانیم آینده ای مبتنی برهمکاری توسعه پایدار و مشترک عدالت اجتماعی رفاه و امیدواری بنا سازیم.

طرح مودت ما را به بازاندیشی در تصویر منطقه نه به عنوان میدان نبرد بلکه به عنوان کانون مودت دوستی و همدلی فرامی خواند منطقه ای که در آن جست وجوی فرصت های مشترک و رفاه جمعی محوریت دارند. ضروری است که به گفت وگوهای معنادار و البته صریح بپردازیم تا بتوانیم آینده ای مبتنی بر همکاری توسعه مشترک و پایدار عدالت اجتماعی رفاه و امیدی نوین ترسیم کنیم.

تبدیل غرب آسیا به یک نماد صلح و همکاری تنها یک آرزوی بی پایه نیست؛ بلکه یک ضرورت راهبردی و هدفی قابل دست یابی است که تنها به تعهد گفت وگو و یک دیدگاه مشترک نیاز دارد. طرح مودت می تواند فضای این تحول را فراهم کند. بیاییم این فرصت را غنیمت شماریم تا غرب آسیا را به منطقه ای پایدار شکوفا و صلح آمیز تبدیل کنیم؛ منطقه ای که در آن همدلی درک متقابل و همکاری جایگزین اختلافات و تفرقه ها شود. ما که در دولت های کشورهای خود مسئولیت داریم باید این فرصت را مغتنم شماریم و به آینده بنگریم نه اینکه اسیر گذشته باقی بمانیم. زمان عمل هم اکنون است.