پلکان باستانی یافته، پیوند اسطوره و تاریخ 

در ۱۵ کیلومتری غرب درۀ کهن خرم آباد عارضه ای طبیعی رُخ نمون دارد که صلابت و هیبت آن بر کران تا کران کوهستان پیرامون سایه گسترانده و چکاد رفیع آن از همیشه تا هنوز رهنمای بی بدیل رهپویان این گذرگاه تاریخی است؛ این عارضه کوهی است مقدس به نام یافته؛ تافته ای جدابافته از رشتۀ سفیدکوه با  ۲۷۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا و دیواره هایی صخره ای و عمودی که رویشگاه انواع رستنی ها بانک ژنتیکی گیاهان دارویی و درختان کهنسال گاهوارۀ تمدنی کهن سکونتگاه انسان پیش از تاریخ مآمن بزهای وحشی سلطان صخره های ناصعود که از دیرباز الهام بخش خلق آثار مفرغین  به دست قدیمی ترین صنعتگران تاریخ یعنی قوم کاسیت بوده است.

در دیواره جنوبی کوه یافته و تنگه ای به نام «قاژَه»  یک رشته پلکان بر سینۀ کوه وجود دارد که به صورت دستکند از یک صخرۀ صاف و عمودی تراشیده شده اند و سال هاست برای کوهنوردان و مردمان این دیار چیستی و کارکرد آنان همواره مورد سوال است؟ در بالا و پائین این پلکان بقایای معماری تخریب شده و چندین فضای دستکند به همراه دو آب انبار بزرگ وجود دارد و حیرت هر بیننده ای را برمی انگیزد و نیامند توجه و حمایت دارد.

در این خصوص عطا حسن پور مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی لرستان امروز ۲۳ آبان ماه در حاشیه چهارمین  «همایش بین المللی معماری دست کند» به فیچینو گفت: در لرستان ۵۴ معماری دستکند شناسایی کردیم که در نقشه مشخص است که بیشترین آنها در دره خرم آباد و اطراف آن واقع شده و یک سری مجموعه نیز در شهرستان الیگودرز قرار دارد که نیازمند به اکتشافات و بررسی های بیشتری دارد.

وی با بیان اینکه موقعیت کوه یافته از جاده خرم آباد به سمت کوهدشت و کرمانشاه است و به لحاظ فرمت و شکل این کوه برادر بیستون کرمانشاه محسوب می شود اضافه کرد: روی دیواره این کوه پلکانی قرار دارد و با اینکه بیش از هفت مرتبه با حضور پژوهشگران باستان شناسان زمین شناسان و کارشناسان خبره به آن صعود کنیم که بتوانیم کاربری آن را تشخیص دهیم و برای این دیواره سخت و صعب العبور صخره نوردان تاکنون ۲۲ مسیر دسترسی را باز کنند و ارتفاع این دیواره ۱۸۵۰ متر از سطح دریاست و به لحاظ زیست محیطی نیز این کوه مامن بز کوهی است.

مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: در قسمت پایین این دیواره  بیش از هشت فضای معماری وجود دارد؛ بجز فضاهای دستکندی که در قسمت جنوب وجود دارد؛ در قسمت بالا نیز فضاهایی دست سازی وجود دارد؛ در این موقعیت کوه ۵۸ پلکان وجود دارد که ویژگی خیلی خاص است که در این ارتفاع و این موقعیت از کوه یافته این پلکان را ایجاد کردند.

حسن پور ادامه داد: در قسمت پایین این دیواره یک آب انبار به طول ۱۷.۴۰ متر که چهار متر در قسمت جنوب و دو متر از قسمت شمال به عمق سه متر عرض این آب انبار است.

وی بیان کرد: نحوه بالارفتن و پایین آمدن از پلکان بسیار دشوار است و قسمت انتهایی پلکان و پس از ۵۴ پله یک جان پناه و سایبان دارد؛ در بالای پلکان یک آب انبار بزرگ(به طول ۱۵ متر و عمق چهار متر و عرض ۴.۲۰ متر) دیگر وجود دارد که در اطراف آن دستک های چوبی وجود دارد که توانستند آب را برای آشامیدن و تطهیر پاکیزه نگه دارند و با تبخیر در برابر آفتاب سوزان کوه یافته مقابله کنند.

این پژوهشگر و دکتری باستان شناسی اظهار کرد: راس کوه یافته به نام «غار مغار» می شناسیم و دو آب انبار دستکند برای تامین آب بوده که نمونه مشابه آن را در کوه روبروی یافته تحت عنوان شهنشاه داریم که پلکان آن ۵۸ است و دسترسی به آن نیز شبیه بهم است.

حسن پور یادآور شد: به همت پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور بخشی از سنگ های کوه یافته مورد آزمایش قرار گرفت و جواب این آزمایش نشان داد که کوه یافته به لحاظ منابع آبی بسیار غنی است.

مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی لرستان با بیان اینکه فضای قربانگاه در این کوه از بین رفته است تاکید کرد: حفاظت از این دست کند بسیار دشوار است و تنها کوهنوردان حرفه ای می توانند به این منطقه صعود کنند و سازمان گردشگری باید برای ساماندهی به کمک ما بیایند؛ چون خیلی از گردشگران درخواست بازدید دارند اما چون مسیر صعب العبور است این امکان وجود ندارد.

وی گفت: در این منطقه سفال دوره اشکانی و سفال دوره میانی اسلامی وجود دارد اگر بخواهیم سفال ها را کاوش کنیم بسیار سخت است.

پایان خبر فیچینو