فضای موسیقی سنتی حمایتی نیست/موسیقی اصیل حامی مالی ندارد

میزگرد فیچینو با گروه موسیقی «هوران» / پایانی

فضای موسیقی سنتی امروز ما حمایتی نیست، به همین دلیل هم هست که مخاطب در موسیقی سنتی در حال ریزش است و به طور طبیعی هم هنرمندان این بخش موسیقی را رها می کنند و به خیلی هایشان سمت پول می روند.

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری فیچینو ـ زهره سعیدی: در روزگاری که مخاطبان موسیقی پاپ با برگزاری کنسرت های متعدد و متنوع خوانندگان این جنس از موسیقی ایرانی را جذب خود می کنند و انتخاب آنها را در دست می گیرند، گروه های بزرگ و متنوع دیگری نیز در سوی دیگر در انواع مختلف از موسیقی های سنتی و تلفیقی نیز مشغول به فعالیت هستند.

گروه موسیقی «هوران»، به سرپرستی «بهروز قهاری»، یکی از گروه هایی است که سال های سال است با تکیه بر ظرفیت اشعار مولانا و به کارگیری گروه بزرگ دف نوازان و همخوانان، توانسته است آثاری را بر پایه تفکر تولید کند که همواره توجه مخاطبان به حوزه های موسیقی سنتی و تلفیقی را به خود جلب کرده است.

تالار وحدت تهران، ششم اردیبهشت ماه سال جاری، میزبان گروه موسیقی هوران، به سرپرستی و آهنگسازی «بهروز قهاری»، تهیه کنندگی «مجید فلاح پور»، خوانندگی «علیرضا جعفرزاده»، نوازندگی سنتور «فردین فیروزکوهی»، سه تار «مجتبی اسحاقی»، کمانچه «مونا سعیدی» و «امیرحسین عبدالله پور»، عود «ستاره مستفیضی»، تار «معصومه نژادحسن» و «فرخ حقیقی»، سنتورباس «ایلیا سعیدی»، پرکاشن «حامد جوهرستانی»، و حضور گروه کُر به سرپرستی «تانیا شیخ»، شد تا بار دیگر، این گروه بتواند «عاشقانه های مولانا» را با مخاطبانش مرور کند. بخش هایی از گفت وگوی خبرگزاری فیچینو با اعضای این گروه موسیقی پیشتر منتشر شده که از اینجا قابل مطالعه است و حال بخش نهایی صحبت هایشان را از اینجا دنبال می کنیم:

*لطفا درباره وضعیت گروه های موسیقی تحلیلتان را برایمان بگویید، اینکه آیا یک گروه موسیقی با چه چالش هایی روبه رو است؟

بهروز قهاری سرپرست گروه موسیقی هوران: در این زمینه نمی توان به راحتی صحبت کرد. امروز خوانندگان بسیاری هستند که در حوزۀ موسیقی پاپ، کلیپ های خود را به شبکه های ماهواره ای می دهند تا آنها را پخش کنند، اما من اگر کلیپ اثرم را به یک شبکۀ ماهواره ای بدهم، ممنوع الکار خواهم شد و این موضوع خیلی جالب است که ما زمانی که با این پدیده مواجه می شویم، از خود می پرسیم که آیا مثلاً شعر دچار ایراد خاصی است و یا بازیگر ایراد دارد، اما دیگر خوانندگان در حوزۀ موسیقی پاپ، کلیپ های خود را در شبکه های ماهواره ای پخش می کنند و هیچ اتفاقی هم برای آنها نمی افتد این دست از خواننده ها، زمانی که قرار است یک کنسرت برگزار کنند، تمام تیم رسانه ای و شبکه های ماهوار های را همراه خود دارند و کلمات و اشعار را در ذهن مردم فرو می کنند.

الان من بیش از هجده سال است که قطعه ای از مولانا به عنوان گذرگاه را در کنسرت های خود اجرا می کنم، اما امسال برای گرفتن مجوز برای اجرای این قطعه دچار مشکل شدم، زمانی هم که دلیل را جویا شدیم، گفتند به این دلیل است که بیش از پانزده باز کلمه «مست» در آن تکرار شده است!

نکته دیگر از شما می پرسم امروز شما تیتراژ کدام یک از برنامه ها، فیلم ها یا سریال ها را می بینید که از جنس موسیقی سنتی ایرانی باشد؟ می دانید که من چندین بار برای تیتراژ اقدام کرده ام و زمانی که کار را تحویل داده ام، گفته اند که این موسیقی مورد تایید نیست، می پرسیم چرا، می گویند موسیقی شما موسیقی سنتی است و زمانی که می گوییم بگذارید این نوع از موسیقی در تیتراژ یک برنامه باشد، می گویند حداقل آن را اندکی تلفیق کنید که شنیداری تر شود.

انگار امروز هنرمند را هل می دهند به این سمت که به او بفهمانند این کاری که تو داری انجام می دهی، اشتباه است! امروز اگر بخواهیم در برنامۀ تلویزیون کشور هایی مانند ترکیه در بخش موسیقی پژوهش به عمل بیاوریم، اگر در مجموع 20 شبکۀ موسیقی در این کشور ها وجود داشته باشد، به خوبی خواهیم دید که 10 شبکه موسیقی پاپ پخش می کند و 10 شبکۀ دیگر موسیقی سنتی کشورشان را پخش می کند و این بدان معناست که همه چیز در سر جای خود قرار گرفته است که هر کس می خواهد موسیقی سنتی گوش می دهد و هر کس که می خواهد موسیقی پاپ گوش می دهد، اما ما اینجا تنها یک مسیر داریم و انتهای راه همین است و تو مجبور هستی که این جنس از موسیقی را گوش کنی.

*بزرگترین مشکلی که فضای موسیقی سنتی کشورمان با آن روبه روست را چه می دانید؟

قهاری: امروز فضای موسیقی سنتی ما حمایتی نیست، اگر مخاطب به خوبی به این عرصه نگاه کند به این نکته می رسد که فضای موسیقی سنتی، آن گونه که باید حمایت نمی شود. امروز با هر کس در حوزۀ موسیقی سنتی صحبت می کنید، به این نتیجه می رسید که مخاطب در موسیقی سنتی در حال ریزش است و پاسخی که به ذهن هنرمند موسیقی سنتی می رسد این است که این جنس از موسیقی را رها کند، چون او دیوانه است که موسیقی سنتی کار می کند!

متاسفانه این یک اتفاق ناگواردر حوزه موسیقی سنتی ایرانی است و یک هشدار برای ذایقه مخاطبان موسیقی ایرانی به شمر می آید. یکی از مهم ترین دلایلی که من و گروه «هوران» را بر آن داشت تا دوباره در این فضا به فعالیت بپردازیم، این بود که با خود گفتیم موسیقی ما در حال نابودی کامل است، اما با سنگ اندازی های موجود، هنرمند از ادامه فعالیت در این زمینه ناامید می شود که مثلاً چرا باید دریافت مجوز برای 4 شعر از مولانا بیش از 4 ماه به طول بیانجامد و اینجاست که باید گفت که اگر این چند شعر مشکل دارد، باید از قبل اعلام شود که مابقی آثار مولانا مشکلی ندارد و گروه ها می توانند این اشعار را برای تولید اثر انتخاب کنند.

برای ما اتفاق افتاده که در روند تولید آثار این گروه، شعری انتخاب شده که پیش از این سه خواننده موسیقی پاپ برای اجرای آن مجوز گرفتند و آن را اجرا کردند، اما این گروه برای دریافت مجوز همین اثر با مشکل مواجه شده است.

*آقای جعفرزاده سوالی که درباره شما با هنرتان پیش می اید این است که با توجه به فضای موسیقی و پیشرفت هنرمندان خواننده در آن چرا شما به جای موسیقی سنتی به سمت و سوی موسیقی پاپ نرفتید؟

علیرضا جعفرزاده، خوانندۀ گروه «هوران»: من خوانندگی را از سن شش سالگی در کنار خانواده و پدرم که یکی از افراد فعال فرهنگی و آیینی کشور است، شروع کردم بنابراین از کودکی به این سمت سوق پیدا کردم. مسیر من، مسیر موسیقی سنتی بود و علاقه، کار و تخصص من در این رشته بوده است.

الان شرایط طوری شده که خواننده به سمت آهنگسازی که می رود از او می پرسند چقدر پول داری؟ بهرحال نداشتن پول، رابطه، آشنا و ارتباط گرفتن با فردی که بتواند ورود او را به موسیقی پاپ تسهیل کند همه از مواردی است که شاید من هم به سمت پاپ نرفته ام. پول و رابطه در پله های نخست کاری قرار دارد. من دانشجویی بودم که خودم کار می کردم و خرج دانشگاه، زندگی، کلاس ها و کارم را خودم پرداخت می کردم و پس از این پله، خودم هنر را شروع کردم، اما باید گفت تصمیم گیران و تصمیم سازان در حوزۀ موسیقی در کشور، فعالیت موسیقی را به سمت وسویی برده اند که زمانی که خواننده به سراغ آهنگساز می رود، تنها از او می پرسد که چقدر پول داری؟ سال های ابتدایی انقلاب و دهه شصت زمانی که یک خواننده برای تولید اثر به یک آهنگساز مراجعه می کرده تنها هنر او را می دیدند و با او کار می کردند، اما الان اینطور نیست.

امروز ما در گروه هوران همۀ کار را با هم جلو می بریم، هر چند که تمام زحمات مالی به گردن بهروز قهاری است، اما حقیقت این است که ما هرگز نگفته ایم که مثلاً این هزار تومان را می گیریم و این کار را انجام می دهیم، بلکه همه گفته ایم که حالا کار را جلو ببریم و هر چه که شد، می خوریم، نشد هم نمی خوریم؛ اما فرق دهۀ 70 به این طرف، این شده است که شما، زمانی که به سراغ هر کسی برای تولید اثر می روید، نمی گویند چقدر هنر دارید، می گویند چقدر پول دارید؛ بنابراین امروز، هیچکس دنبال هنر، دارایی شخصیتی و کاراکتر و شخصیت هنرمند نیست و همه تو را پول می بینند و تنها می گویند که چقدر پول داری، همان را بده تا همان قدر برای تو کار انجام بدهم.

من هنرجویی داشتم که تنها پس از گذشت 3 ماه از من پرسید که مثلاً اگر من بروم و با فلان موزیسین معروف پاپ کار کنم، معروف و مشهور می شوم؟ من، خطاب به او گفتم که چرا، تو که امروز حتی اسم خودت را هم نمی توانی بگویی و بخوانی و به من پاسخ داد که این فرد، با دریافت 150 میلیون تومان، افراد را در صفحۀ شخصی خود در فضای مجازی به مخاطبان معرفی می کند و من هم گفتم اگر که می بینی می خواهی معروف شوی، برو؛ بنابراین فضا به گونه ای طراحی و ساخته شده که مهم نیست فرد کیست و آیا دارای هنری موسیقایی است یا نه و این که فرد، چه اندازه هنر دارد، در تولید آثار موسیقی مطلقاً اهمیتی ندارد. من همواره عاشق موسیقی سنتی بوده ام و همواره دوست داشتم که بر روی صحنه، در کنار نوازندگان تار، سه تار و عود بنشینم و از این فضا استفاده کنم و شاید هم روزی در ذایقۀ من تغییری به وجود بیاید، اما امروز من این آدمم.

*به نظر شما هم موسیقی دچار مافیا شده است؟

بله قطعا حیف است، الان به هر مملکتی که بروید، می بینید که ساز ها و ملودی های خودشان را در کافه ها می زنند و می خوانند، مثل ترکیه، ارمنستان و تاجیکستان، از در و دیوار از فرهنگ و تمدن خود استقبال می کنند. اما فقط ما هستیم که توی سر فرهنگ و هنر خود می زنیم وگرنه در مسیر فرهنگ موسیقی ما چیزی جز عشق، معرفت، خداشناسی و حقیقت نیست. به طور مثال در بسیاری از آیین های مذهبی، شعر «من مست می عشقم» خوانده می شود، اما متاسفانه در بسیاری از موارد، وجود کلمۀ مست در شعر، دریافت مجوز قطعۀ موسیقی را دچار مشکل کرده است.

اسپانسر پول خود را صرف حمایت از گروه موسیقی سنتی نمی کند

*آقای فیروزکوهی از چالش های تولید اثر موسیقیایی در کشور بگویید؟

فردین فیروزکوهی، آهنگساز: به نظرم  برخی ممیزی های سلیقه ای در حوزه موسیقی و شعر کار ما را سخت می کند. با تعداد بسیار زیادی از نوازندگان، همخوانان و اعضایی که دارد، تهیه کننده ای ندارد و تهیه کنندۀ آن، خود سرپرست گروه یعنی «بهروز قهاری» است که تمرینات، رفت وآمدها، گرفتن سالن، گرفتن مجوز و هر آن چیزی که در گروه اتفاق می افتد، اسپانسری آن بر عهدۀ «بهروز قهاری» است.

امروز، اسپانسر هم برای گروه های موسیقی وجود دارد، اما ذخیرۀ مالی خود را صرف گروه موسیقی سنتی نمی کند، سرمایه گذاری برای گروه های موسیقی سنتی برای سرمایه گذار، بازگشت مالی ندارد و مثلاً سالن، تنها سالن را در اختیار گروه می گذارد و از گروه می خواهد تا کنسرت خود را اجرا کند و سالن را ترک کند و اصلاً کاری به این موضوع ندارد که سالن صدا دارد یا نه، نور دارد یا نه و یا حتی گروه بر روی استیج جا می شود یا نه.

در مواردی سالن حتی برق برای اجرا نداشته است و گروه مجبور شده تا با موتور برق روی صحنه برود و گروه پس از آن، با انتقادات بسیار زیادی مواجه شده است که مثلاً چرا نوازندۀ ساز بر روی صحنه عرق کرده است. باید پرسید چرا نوازنده بر روی صحنۀ سالنی که برق ندارد، نور ندارد، صدا ندارد، کولر ندارد و سیستم سرمایش و گرمایش ندارد، چرا باید به او انتقاد کرد و باید گفت که در این شرایط، من نوازنده در حین اجرا، صدای ساز خود و صدای خواننده را نمی شنوم. منِ نوازنده، بر روی صحنه  در شرایطی هستم که نمی توانن 100درصد توانایی خودم را به درستی نشان بدهم.