پشت پرده فعالیت 37 خودروساز در ایران

به گزارش فیچینو ،طبق گفته عباس علی آبادی 37 خودروساز در کشور فعالیت می کنند؛ این در شرایطی است که جدا از دو شرکت ایران خودرو و سایپا، تنها تیراژ هفت شرکت خصوصی در گزارش آماری وزارت صمت منتشر می شود. طبق آمارنامه تجمعی وزارت صمت در اسفندماه سال گذشته از این تعداد، شرکت مدیران خودرو تیراژی 149هزار دستگاهی را در سال 1402 به ثبت رسانده و کرمان موتور نیز با تیراژ 58هزار دستگاه فعالیت کرده است، این در شرایطی است که گروه بهمن با تولید 23هزار دستگاه در لیست سه خودروساز پرتیراژ بخش خصوصی قرار دارد. باقی خودروسازان مونتاژی زیر 10هزار خودرو تولید دارند و برخی دیگر به صورت انگشت نما تیراژ خود را در وزارت صمت منتشر می کنند؛ به طوری که در لیست وزارت صمت خودروسازی با 5 عدد تولید نیز دیده می شود.

تجارت نیوز در خبری نوشت:اگر چه تولید خودرو در کشور به میزان تقاضا نیست و از سوی دیگر محصولات خودرویی نیز با قیمت گزافی به بازار عرضه می شود و متقاضیان برای خرید با زحمت زیادی روبه رو هستند بااین حال متقاضیان تولید خودرو در کشور کم نیستند؛ به طوری که وزیر صمت از فعالیت 37 خودروساز در کشور انتقاد کرده است.

اینکه چرا به 37 شرکت متقاضی تولید خودرو مجوز داده شده، در گزارش دیگری به آن خواهیم پرداخت، اما اینکه چه عواملی منجر به علاقه مندی سرمایه گذاران در تولید خودرو شده سوالی است که در ادامه به آن پاسخ خواهیم داد. در حال حاضر علاوه بر واردکنندگانی که به تولید خودرو نیز می پردازند، برخی از شرکت ها در دیگر صنایع هم علاقه مند به تولید خودرو در کشور شده اند و ظاهرا مجوز خود را نیز دریافت کرده اند تا در فرصت مناسب از خودروی تولیدی خود رونمایی کنند. کما اینکه برخی از شرکت های فعال در مواد غذایی نیز بارها نسبت به خرید سهام شرکت های نیمه دولتی خودروسازی اظهار تمایل کردند و حتی برخی ادعای تشکیل قطب سوم خودروسازی نیز را دارند.

آنچه مشخص است خطای سیاستگذار در تدوین و استراتژی صنعت خودرو طی یک دهه گذشته، دلیل جذابیت تولید خودرو برای بسیاری از شرکت ها ازجمله فعالان مواد غذایی بوده است، به طوری که در دهه 90 سهم خصوصی ها از بازار خودروی کشور زیر 10درصد بود، حال آنکه تا سال گذشته حتی رکورد سهم 25درصد را نیز شکست. شرکت های خصوصی در یک دهه گذشته با افت وخیزهای زیادی روبه رو بودند به طوری که در سال هایی به دلیل حمایت صفر تا صد دولت از دو خودروساز بزرگ کشور، جرات عرض اندام نداشتند و در سال هایی نیز به دلیل تحریم های بین المللی و همه جانبه و به دنبال آن خروج شرکای خارجی، تولید را به میزان حداقلی کاهش دادند.

اما آنچه در عملکرد این شرکت ها دیده می شود وابستگی صفر تا صد به شرکای خارجی است و آنچه در خطای سیاستگذار دیده می شود توقف واردات خودرو و جایگزین کردن مونتاژی ها به جای واردکنندگان است. با توقف واردات خودرو، خصوصی ها با دور زدن تحریم و با هر ابزار و ایده ای، تولید را ادامه دادند و بازار انحصاری در تولید و عرضه محصولات خارجی ایجاد کردند. همین روند می تواند دلیل جذابیت تولید خودرو در کشور باشد. به این معنا که اگر سرمایه ای داشته باشید که خط مونتاژ خودرو راه اندازی کنید، در یک بازار انحصاری می توانید پک های قطعات خودرو را از خارج (بهتر است از چین باشد) وارد کرده و با سرهم بندی کردن قطعات، خودروی میلیاردی تولید کنید. بنابراین هم تولید و هم بازار خودرو می تواند به راحتی در اختیار خودروساز قرار بگیرد.

از سوی دیگر اگر توقف یا واردات قطره چکانی خودرو نیز ایده آل دولتی باشد، هر میزان ارزی که مورد استفاده باشد نیز در اختیار قرار خواهد گرفت. این روندی است که خصوصی های کم تیراژ در پیش گرفته و از قضا دیگران را نیز ترغیب به تولید خودرو در کشور کرده است.

علاقه به مونتاژ خودرو

همان طور که عنوان شد مونتاژ خودرو در کشور مسیری بی دردسر و از قضا پرسود است. درحال حاضر سقف واردات خودروی احتراقی در کشور 20هزار دلار است حال آنکه حداکثر ارزبری مونتاژی ها 19.2هزار دلار است (طبق آمار رسمی وزارت صمت در سال 1401). ارزبری مونتاژی ها در سال گذشته و امسال روند صعودی نیز به خود گرفته است. بدین ترتیب خودروسازان مونتاژی، قطعات را با ارز تخصیصی وارد کشور کرده و بعد از تکمیل وارد بازار می کنند و خود را درگیر حواشی تولید با انتقال تکنولوژی یا آورده سرمایه خارجی و غیره نمی کنند. به همین دلیل است که با خروج شرکای خارجی، تشدید تحریم ها یا هر اتفاق دیگری با افت تولید مواجه می شوند چرا که تنها یک خط مونتاژ دارند و بس. در بسیاری از کشورها، از جمله روسیه یا چین، تولید این طور تعریف شده که خودروساز داخلی با شریک خارجی جوینت شده و با سرمایه گذاری مشترک به تولید محصولی می پردازند که امکان صادرات داشته باشد.

این روند هم منجر به انتقال فناوری و تکنولوژی به خودروساز داخلی می شود و هم شریک خارجی را منتفع می کند. اگر خودروساز خارجی هم روزی روزگاری قصد ترک کشور را داشت، به دلایلی همچون تحریم های بین المللی، زیرساخت خودروساز داخلی به میزانی قوی است که خط تولید همچنان پابرجا می ماند. بنابراین جوینت شدن با خودروسازان معتبر جهانی، سرمایه گذاری خارجی و از همه مهمتر انتقال تکنولوژی و فناوری، شرکت های خودرویی را ریشه دار کرده؛ به طوری که با وزیدن هر بادی، خطوط تولید را متوقف نمی کنند یا کاهش نمی دهند. این شرایط اما در کشور ما چندان تعریف نشده و وزارت صمت به هر درخواستی برای خودروساز شدن مجوز داده و هر میزان ارز مورد نیاز نیز تخصیص داده می شود. جالب اینجاست که شرکت های مرتبط یا غیرمرتبط علاقه مند به تولید خودرو، پس از تشدید تحریم ها در دولت دوازدهم بیشتر نیز شده است و با خبط سیاستگذار خودرو در توقف واردات خودرو، تعداد مجوزهای تولید خودرو افزایشی شده است.

تکثر خودروسازی نشانه رقابت است؟

همان طور که عنوان شد وزیر صنعت، معدن و تجارت اخیرا تاکید کرده که« 37 شرکت خودروساز در کشور فعال است؛ حال آنکه ما نیازی به این تعداد خودروساز نداریم، بلکه باید تیراژ خودروسازی در ایران بالا برود نه اینکه هر شرکت 10 هزار خودرو تولید کند.» اظهارات وی در شرایطی مطرح می شود که تصور عموم بر این است که هر چه تعداد خودروساز در یک کشور بیشتر باشد، انحصاری در بازار آن کشور وجود ندارد. در حال حاضر نیز وقتی صحبت از انحصار در بازار خودروی ایران می شود دست اندرکاران صنعت خودرو با استناد به 37 خودروساز فعال در کشور تاکید دارند که با وجود تعدد خودروسازی، انحصاری وجود ندارد. حال سوال این است که آیا تکثر خودروسازی در یک کشور نشانه عدم انحصار است؟

طبق گفته بسیاری از کارشناسان، تعداد بنگاه های تولیدکننده معیار مناسبی برای سنجش انحصاری بودن آن نیست؛ به طوری که در کشورهای پیشرفته تعداد اندکی خودروساز وجود دارد. بنابراین در حالی در کشور ما 37 خودروساز فعال است که این رقم در کشور چین به 35 شرکت تولیدی می رسد و در آمریکا نیز 20 شرکت در زمینه خودرو تولید دارند. در ایتالیا این تعداد به 11 خودروساز و در هند نیز به 10شرکت می رسد. آلمان نیز با 10 شرکت خودروساز فعالیت می کند و در ژاپن طبق داده های رسمی، 9خودروساز فعال است. در فرانسه نیز 10 شرکت و در کره جنوبی هم 6 خودروساز به تولید محصولات خودرویی می پردازند.

خودروسازان در این کشورها به رقابت با یکدیگر و خودروسازان جهانی می پردازند و تکنولوژی حرف اول را در رقابت می زند. اما در کشور ما با وجود 37 خودروساز هیچ رقابتی بین خودروسازان وجود ندارد و تیراژ اندک خودرو و تقاضای بالا منجر به آن شده که هر محصولی با هر کیفیتی به بازار عرضه و خریدار داشته باشد. آنچه در حال حاضر به رقابت بین خودروسازان تبدیل شده، تنها قیمت محصولات تولیدی است، به طوری که محصولات مونتاژی در نبود خودروهای وارداتی با قیمت های گزافی به فروش می رسند. آنچه از اظهارات وزیر صمت مشخص است وی دغدغه تیراژ دارد؛ این در شرایطی است که 37 خودروساز فعال در کشور تاکنون نتوانسته اند به تیراژی دست پیدا کنند که هم وزیر راضی باشد و هم متقاضیان خودرو در بازار.

217