پرتره های مهرداد دفتری از مرتضی ممیز، علی حاتمی، هوشنگ گلشیری و ابتهاج تا احمد شاملو، پری صابری، کیارستمی و محمد علی موحد

به گزارش خبرگزاری فیچینو هنرمندانی که بی شک بر هنرمندان هم نسل و هنرمندان نسل های بعد تأثیر بسزایی گذاشته اند و برخی از آن ها نه تنها در عرصه ملی بلکه در عرصه بین المللی نیز شناخته شده و تأثیرگذارند. هر چند که این روزها دست روزگار جسم خاکی بسیاری از هنرمندان این جمع را ازما جدا کرده است.

از هریک از هنرمندان حاضر در این مجموعه تنها یک عکس بر روی دیوار رفته است اما از محمدرضا شجریان سه عکس بر روی دیوار رفته. پرتره شجریان در این سه عکس در حالی که چهار زانو بر روی فرش ایرانی نشسته ثبت شده است گویی عکاس با ثبت این عکس قصد داشته به این نکته تأکید ویژه ای بکند که شجریان درخت تنومند و استواری است که در دل فرهنگ و هنر ایران رشد کرده است و آنچنان ریشه هایش عمیق است که گزند روزگار نمی تواند خللی بر هنر و شخصیت او بوجود آورد.

مهرداد دفتری که عکاس خوشنامی است در این مجموعه هر یک از هنرمندان را در فضای خصوصی خود عکاسی کرده و در برخی از عکس ها نشانه هایی از زندگی فردی یا هنری هنرمند به چشم می خورد.

بی شک گردآوردن هنرمندان این مجموعه در کنار هم کار زمان بری است و دفتری این مجموعه را در فاصله سال های ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۷ عکاسی کرده است. همزمان با افتتاح نمایشگاه کتاب «چشم درون نیز» رونمایی شد. البته رونمایی کتاب همراه با سخنرانی نبود وعکاس کتاب را برای علاقمندان به یادگار امضاء می کرد.

مهرداد دفتری درباره این مجموعه می گوید: مجموعه «چشم درون» یکی از قدیمی ترین پروژه های عکاسی پرتره من است و این پروژه را از سال ۱۳۶۹ زمانی که دستیار زنده یاد علی حاتمی بودم آغاز کرده ام و همچنان ادامه دارد و قرار است عکس هایی که پس از این مجموعه نخست عکاسی کرده ام در قالب مجلد دیگری از سوی نشر کارنامه منتشر شود.

او افزود: در دورانی که من این پروژه را شروع کردم نگاه اغلب هنرمندان به عکاسی به گونه دیگری بود من با تعاملی که در گذر زمان با هنرمندان رشته های مختلف برقرار کردم از آن ها در فضای شخصی شان عکس گرفته ام و در این مجموعه همان گونه که از عنوان اش برمی آید نگاهی روانشناختی به سوژه هایم داشته ام.

دفتری ادامه داد: در این مجموعه تاکنون تصویر بیش از ۱۰۰ هنرمند ثبت شده است و براساس نگاه شخصی که به مقوله هنر و هنرمند دارم هنرمندان حاضر در این مجموعه را انتخاب کرده ام و این پروژه با بودجه شخصی و به صورت کاملاً دلی پیش رفته است.

او ادامه داد: با این که از ثبت برخی از این عکس های این مجموعه بیش از ۳۴ سال می گذرد اما هیچ یک از عکس های این مجموعه تاکنون نمایش داده نشده و برای نخستین بار است که این عکس ها دیده می شوند.

این عکاس پیشکسوت ادامه داد: در این مجموعه با نگاهی درونگرا نسبت به سوژه ها در تلاش هستم تا روح و احساسات درونی این فرهنگ سازان ایرانی را از دریچهٔ نگاه خودم به تصویر بکشم و در کنار هر عکس یادداشت کوتاهی درباره داستان پشت هر تصویر نوشته ام. یادداشتی که گاه به فرایند عکاسی گاه خاطره ای جالب از لحظۀ ثبت تصویر اشاره دارد و تجربه ای متفاوت از عکاسی پرتره را به مخاطب عرضه می کند.

دفتری ادامه داد: از زمانی که تصمیم گرفتم این پروژه را عکاسی کنم قصد داشتم همزمان یک فیلم مستند نیز؛ درباره تک تک هنرمندان بسازم اما چون آن زمان دوربین های فیلمبرداری تنها در اختیار نهادهای دولتی بود این امر میسر نشد و از سال ۱۳۸۰ که خودم دوربین فیلمبرداری خریدم مستندی درباره پشت صحنه عکاسی از هنرمندان ساختم و این فیلم سال گذشته در خانه هنرمندان نمایش داده شد.

دفتری افزود: بسیار خوشحالم که با همکاری نشر کارنامه (ماهور زهرایی) فرصت انتشار کتاب و برپایی نمایشگاه عکس فراهم شد و خوشحالم که این نمایشگاه با اقبال مخاطبان روبرو شده است.

«ماهور زهرایی» کیوریتور نمایشگاه و ناشر کتاب «چشم درون» درباره چگونگی همکاری اش با این پروژه عکاسی گفت: آشنایی و دوستی من با آقای دفتری به ۱۵ سال پیش باز می گردد و در مقطعی هم به عنوان دستیار با او همکاری داشته ام از این رو به صورت تخصصی در جریان چگونگی شکل گیری این مجموعه هستم.

او افزود: در زمان حیات پدرم قرار شد که ایشان (نشر کارنامه) ناشر این کتاب باشد اما با فوت ایشان این کار میسر نشد؛ اما از شش سال گذشته با تعاملی که صورت گرفت تصمیم گرفتیم که کتاب «عکس درون» را منتشر کنیم.

زهرایی ادامه داد: در تعامل دوستانه ای که به عنوان ناشر کتاب با مهرداد دفتری داشتم این کتاب شکل گرفت و همزمان با شکل گیری کتاب تصمیم گرفتیم که نمایشگاهی از عکس های این مجموعه را نیز به نمایش بگذاریم..

به گفته زهرایی مهرداد دفتری عکاس سخت گیری است و برخلاف عکاسانی که از یک سوژه عکس های متعددی می گیرند پیش ازعکاسی از سوژه و محیط پیرامونی او طراحی می کند و براساس همان طراحی از سوژه اش عکاسی می کند و تمام عکس های این مجموعه چیدمانی هستند.

زهرایی ادامه داد: تمام عکس های این مجموعه با دوربین آنالوگ مامیا و با نور محیطی عکاسی شده است. کتاب «چشم درون» نخستین کتاب عکسی است که از سوی انتشارات کارنامه منتشر می شود و در این کتاب سه متن از هادی شفاهیه بهزاد برنوس و مهرداد دفتری منتشر شده است.

به گفته ماهور زهرایی همان گونه که در نمایشگاه نیز پای هر تابلو یادداشتی نیامده است در کتاب نیز در صفحاتی که به پرتره هنرمندان اختصاص داده شده است اسمی درج نشده است و در پایان کتاب در کنار پرتره کوچکی که از هر هنرمند منشر شده یادداشت کوچکی به همراه اسم هنرمند از سوی عکاس درباره چگونگی ثبت این پرتره درج شده است.

زهرایی در پایان سخنانش گفت: در کتاب از هر هنرمند یک عکس منتشر شده تنها هنرمندی که سه عکس از او منتشر شده محمد رضا شجریان است.

ابراهیم حقیقی از جمله هنرمندانی است که عکس پرتره او در کتاب «چشم درون» منتشر شده گفت: ۳۰ سال از زمانی که مهرداد دفتری عکس من را ثبت کرد گذاشته است و از همان زمان گفت که این عکس را برای چاپ در کتابی می خواهد. من در این ۳۰ سال هر بار که او را دیده ام پرسیده ام که پس این کتاب چه زمانی منتشر می شود. خوشحالم بلاخره منتشر شد.

او افزود: برپایی نمایشگاه عکس درون به نظر من اتفاق خوشایندی در روزگار ماست و فرصت مغتنمی است تا به ارزش های یک عمر عکاسی یک هنرمند در گذر زمان ارج نهاده شود.

به گفته این گرافیست پیشکسوت؛ پرتره از اهمیت تاریخی و هنری بالایی برخوردار است وای کاش دوربین عکاسی زودتر اختراع می شد تا امروز ما تصویر بسیاری از بزرگان تاریخ و فرهنگ و هنرمان را داشتیم.

او افزود: یکی از افسوس های من در زندگی این است که چرا ما پرتره بسیاری از شخصیت های مهم را نداریم. پرتره ها به نوعی ما را به درون جهان افراد فرا می خواند. مثلاً عکس هادی شفاهیه از نیما یوشیج برای ما بسیار ارزشمند است و یا عکس فخرالدینی از سعید نفیسی.

حقیقی ادامه داد: از زمان ورود دوربین به ایران عکاسان متعددی عکاسی پرتره کرده اند و این کار هیچ وقت متوقف نشده به نظرم نوع نگاه انتخاب ها و شیوه برخورد با سوژه ها است که کار این عکاسان را متفاوت می کند.

او عکس های مهرداد دفتری را بسیار ارزشمند خواند و گفت: دفتری این مجموعه را با دوربین کوچک و با نور محیطی عکاسی کرده است و نکته قابل تامل برخی از عکس ها این است که نشانه ای از فعالیت هنرمند نیز در این عکس ها دیده می شود

حقیقی ادامه داد: زمانی که یک عکاس قصد دارد یک هنرمند را مقابل دوربین اش قرار دهد؛ تا پیش از ثبت عکس حتماً گفت وگویی میان او و هنرمند شکل گرفته و همین لحظات و گفت و گوها است که موجب می شود حال و هوای هر عکس با عکس دیگر متفاوت باشد. البته هنر و تخصص عکاس و روحیات هر دو هم مهم اس.ت

این هنرمند در پایان سخنانش گفت: عکس های مهرداد دفتری بسیار ارزشمند است و به نظرم جای کتاب های پرتره در قفسه های کتابخانه ها خالی است. امیدوارم انتشار کتاب های نفیس و ارزشمند پرتره تداوم داشته باشد وکاری که نشر کارنامه برای انتشار کتاب عکس آغاز کرده بسیار ارزشمند است. چاپ و انتشار عکس به این کیفیت آرزوی هر عکاسی است.

علی خسروی هم در سخنان کوتاهی گفت: به نظرم نمایشگاه عکس درون اتفاق مهمی در این روزهای ماست و نباید بی اعتنا از کنار این نمایشگاه و مجموعه گذشت.

جمشید مرادیان هنرمند مجسمه ساز هم گفت: در روزگاری که بیشتر گالری ها فضای خود را به برپایی نمایشگاه های کیچ و پر زرق و برق اختصاص داده اند دیدن عکس های مهراد دفتری بسیار ارزشمند است. با دیدن عکس های این مجموعه واقعاً من هنرمند متوجه دقت و وسواس مهرداد دفتری می شوم.

او افزود: برپایی نمایشگاه های عکس از جنبه های مختلف بسیار اهمیت دارد و عکس های پرتره از اهمیت خاصی برخوردار است عکاسی پرتره نه تنها دارای ارزش های هنری و فرهنگی است بلکه از این منظر که اسنادی به تاریخ و فرهنگ ما افزوده می شود که می تواند درهم در روزگار هنرمند و هم در آینده بارها و بارها دستمایه کار سایر هنرمندان شود قابل تامل است.

مرادیان در بخش دیگر سخنانش گفت: از ثبت بیشتر عکس های این مجموعه حداقل دو دهه گذشته و جای افسوس دارد که بیشتر هنرمندانی که عکس شان در این مجموعه است امروز در میان ما نیستند.

عباس مشهدی زاده هم گفت: بیشتر کسانی که در این نمایشگاه پرتره شان ثبت شده دوستان من بودند با برخی از دوره هنرستان دوست شده ام و با برخی هم در دانشگاه و محافل هنری. جمع کردن آدم هایی که هر یک روحیات خاص خودشان را دارند در یک مجموعه کار بسیار دشواری است. وقتی کتاب عکس مهرداد دفتری را ورق می زنم به او آفرین می گویم چون انتخاب های خوبی کرده و به نظرم در بیشتر مواقع پرتره های ارزشمندی را ثبت کرده است.

او افزود: به عنوان یک مجسمه ساز کمتر به سراغ ساختن پرتره رفته ام اما سه پرتره از ساخته های من در پارک ملت برای تاریخ و هنر این سرزمین ماندگار شده است. وقتی یک هنرمند با هر مدیومی که کار می کند می خواهد یک پرتره بسازد باید برای خلق این اثر زمان بسیاری خرج کند و به منابع متعددی رجوع کند و یکی از این منابع عکس های مانده از آن فرد است.

این هنرمند افزود: متأسفانه از بسیاری از شخصیت های فرهنگی و هنری ما عکسی به جا نمانده و همین کار آیندگان را دشوار می کند. به نظرم عکس های دفتری از بزرگان فرهنگ و هنر این سرزمین مانع از این می شود که این دریغ فرهنگی تداوم داشته باشد.

منصور ضابطیان هم درباره نمایشگاه «چشم درون» گفت: پروژه عکس های پرتره مهرداد دفتری بسیار ارزشمند است و به نظرم عکس های این مجموعه از ارزش فرهنگی و تاریخی بالایی برخوردار هستند و باید دیده شوند.

او در بخش پایانی سخنانش گفت: یکی از درخشان ترین عکس های این مجموعه عکس شاملو و آیدا است و این هنرمندی عکاس است که به چنین زیبایی این دو شخصیت جدا نشدنی از شعر و فرهنگ ما را در یک قاب قرار داده است.

کتاب «چشم درون» در ۳۲۰ صفحه و با تیراژ ۵۵۰ نسخه از سوی نشر کارنامه روانه بازار شده است

این نمایشگاه با کیوریتوری «ماهور زهرایی» تا ۲۴ مهرماه در گالری سهراب ادامه خواهد داشت.

۵۷۵۷