نیم عشر معادل چقدر است؟ راهنمای جامع محاسبه، انواع، مسئول پرداخت و موارد معافیت

نیم عشر معادل یک بیستم یا همان پنج درصد از کل مبلغ محکوم به در پرونده های حقوقی و قضایی است. این مبلغ به عنوان هزینه ای برای اجرای احکام قانونی از سوی دولت دریافت می شود و برای خیلی ها که درگیر پرونده های حقوقی هستند، سوال پیش می آید که این هزینه دقیقاً چیست، کی باید پرداخت شود و چه کسی مسئول پرداختش است.

وقتی اسم پرونده حقوقی و دادگاه میاد، خیلی ها حسابی کلافه میشن. کلی اصطلاح قلمبه سلمبه حقوقی هست که آدم سر در نمیاره. یکی از این اصطلاحات که ممکنه حسابی ذهن تون رو مشغول کنه، همین «نیم عشر» هست. شاید فکر کنید چقدر پیچیده ست، ولی نگران نباشید! ما اینجا هستیم که با زبون ساده و خودمونیش بگیم نیم عشر دقیقاً چیه، چه فرقی با بقیه هزینه ها داره، چطوری باید حسابش کرد و اصلاً کی باید این پول رو بده. اگر شما هم این روزها درگیر یه پرونده حقوقی هستید یا فقط دوست دارید اطلاعات عمومی تون رو در این زمینه بالا ببرید، این مقاله حسابی به کارتون میاد. حتی اگر وکیل یا دانشجوی حقوق هم باشید، اینجا نکات خوبی پیدا می کنید که به کارتون میاد. پس بزن بریم تا تمام زوایای نیم عشر رو با هم کشف کنیم!

نیم عشر چیست؟ از ریشه تا واقعیت حقوقی

اول از همه، بیایید ببینیم اصلاً این «نیم عشر» از کجا اومده و معنیش چیه. کلمه «عشر» توی زبان عربی به معنی «یک دهم» هست، یعنی ۱۰ درصد. حالا «نیم عشر» یعنی نصف اون، نصف یک دهم که میشه «یک بیستم» یا به زبان ساده تر، «پنج درصد». پس هر جا توی پرونده های حقوقی اسم نیم عشر رو شنیدید، بدونید منظور همون ۵ درصد از یه مبلغ مشخصه.

نیم عشر یه حق الاجرای دولتیه

حالا این ۵ درصد رو دولت برای چی میگیره؟ داستان از این قراره که وقتی توی دادگاه یه حکم صادر میشه و قرار میشه این حکم رو اجرا کنن (مثلاً پول یا مال و اموالی رو از یکی بگیرن و به یکی دیگه بدن)، دولت بابت زحمتی که برای اجرای این حکم میکشه، یه مبلغی رو به عنوان هزینه اجرا یا «حق الاجرا» دریافت می کنه. این دقیقاً همون نیم عشر خودمونه. پس نیم عشر رو نباید با «هزینه دادرسی» اشتباه بگیرید. هزینه دادرسی پولی بود که برای شروع پرونده و روند رسیدگی بهش می دادیم. اما نیم عشر، پولی هست که وقتی حکم صادر شد و قرار شد اجرا بشه، باید پرداخت بشه.

هدف دولت از دریافت نیم عشر، تامین هزینه های مربوط به تشکیلات قضایی و اجرایی هست. یعنی یه جورایی شما با پرداخت این مبلغ، به روند عادلانه ی اجرای قانون کمک می کنید.

قانون چی میگه؟ مبانی حقوقی نیم عشر

اینکه نیم عشر چیه و چقدره، همین طوری از دهن مردم در نیومده، قانون برای همه چیزش حساب و کتاب گذاشته. ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی و ماده ۱۸۱ قانون ثبت، مهم ترین جایی هستن که می تونید در مورد نیم عشر بخونید. توی این مواد قانونی به صراحت گفته شده که حق اجرا همون نیم عشر هست و از کسی گرفته میشه که حکم علیه اون صادر شده. البته آیین نامه ها و بخشنامه های دیگه هم هستن که جزئیات بیشتری رو در موردش توضیح میدن.

نیم عشر یا حق الاجرا، مبلغ پنج درصد (یک بیستم) از کل مبلغ لازم الاجرا است که دولت بابت اجرای احکام قضایی دریافت می کند و با هزینه های دادرسی کاملاً متفاوت است.

انواع نیم عشر: دولتی یا اجرایی؟ تفاوت ها و کاربردها

شاید شنیده باشید که میگن نیم عشر دولتی یا نیم عشر اجرایی! این دو تا با هم چه فرقی دارن و اصلاً چرا دو نوع نیم عشر داریم؟ اجازه بدید خیلی ساده و شفاف توضیح بدم تا ابهامی نمونه.

نیم عشر اجرایی چیست؟

این نوع نیم عشر بیشتر توی پرونده های عمومی حقوقی کاربرد داره. فرض کنید شما یه چک یا سفته ای دارید که طرف مقابل پولش رو نداده یا یه طلبکاری دارید که طرف بهتون بدهکاره. حالا اگر کار به دادگاه بکشه و حکم به نفع شما صادر بشه و طرف مقابل مجبور بشه بدهیش رو بده، اون ۵ درصد از مبلغ کل بدهی (اصل بدهی به اضافه خسارت ها و جریمه ها) رو به عنوان نیم عشر اجرایی باید پرداخت کنه. مسئولیت اصلی پرداخت این نوع نیم عشر معمولاً با «محکوم علیه» هست، یعنی همون کسی که حکم علیهش صادر شده و باید بدهی رو بپردازه.

این نوع نیم عشر توی دعاوی ملکی، مطالبات بانکی و خیلی از پرونده های دیگه هم کاربرد داره. هدفش هم اینه که هزینه های اجرای حکم و پیگیری های اداری و قضایی تامین بشه.

نیم عشر دولتی چیست؟

نیم عشر دولتی همون نیم عشر اجراییه، ولی این اصطلاح بیشتر برای پرونده های خاص مثل «مهریه» به کار میره. در پرونده های مهریه، وقتی زن مهریه ش رو به اجرا میذاره و دادگاه حکم به پرداخت مهریه میده، در مرحله اول، این زن هست که باید مبلغ نیم عشر رو پرداخت کنه. البته نگران نباشید، این پرداخت اولیه موقتیه. توی مرحله نهایی اجرای حکم و وقتی که مهریه از مرد دریافت شد، این مبلغ نیم عشر دولتی از دارایی های مرد برداشته میشه و به زن برگردونده میشه.

این تفاوت در مسئولیت پرداخت اولیه، برای اینه که روند اجرای مهریه سریع تر پیش بره و زن مجبور نباشه تا زمان دریافت مهریه صبر کنه تا بتونه نیم عشر رو بپردازه.

تفاوت های کلیدی نیم عشر دولتی و اجرایی

برای اینکه بهتر بتونید این دو تا رو از هم تشخیص بدید، توی یه جدول مقایسه شون کردیم:

ویژگی	نیم عشر اجرایی	نیم عشر دولتی
کاربرد اصلی	پرونده های عمومی حقوقی (چک، سفته، مطالبات، ملکی)	عمدتاً پرونده های مهریه
مسئول پرداخت اولیه	محکوم علیه	در مهریه: زن (محکوم له)
مسئول پرداخت نهایی	محکوم علیه	مرد (محکوم علیه) – مبلغ به زن برمی گردد
هدف	پوشش هزینه های اجرای حکم در دعاوی عمومی	پوشش هزینه های اجرای حکم مهریه با رویکرد حمایتی از زن

پس در واقع، هر دو نوع نیم عشر، همون ۵ درصد از مبلغ مورد حکم هستن، فقط فرقشون توی نوع پرونده و اینکه کی اول پول رو میده، هست.

نحوه محاسبه نیم عشر: گام به گام با مثال های عملی (نیم عشر معادل چقدر است؟)

حالا که فهمیدیم نیم عشر چیه و چند نوع داره، وقتشه بریم سراغ بخش هیجان انگیز ماجرا: محاسبه نیم عشر! خیلی ها فکر می کنن این کار حسابی پیچیده ست، ولی اگر قدم به قدم با هم بریم جلو، میبینید که اصلاً سخت نیست. یادتون نره که نیم عشر همیشه ۵ درصد از مبلغ مورد حکمه. اما نکته اصلی اینجاست که «مبلغ مورد حکم» دقیقاً چیه؟

فرمول جامع محاسبه نیم عشر

برای اینکه بتونیم نیم عشر رو حساب کنیم، اول باید «مبلغ لازم الاجرا» رو به دست بیاریم. این مبلغ چیه؟

مبلغ لازم الاجرا = اصل خواسته (همون مبلغ اصلی بدهی یا طلب) + خسارات قانونی (مثل خسارت تأخیر تأدیه) + حق الوکاله (اگه وکیل داشته باشید و توی حکم ذکر شده باشه)

حالا که مبلغ لازم الاجرا رو پیدا کردید، کافیه ۵ درصدش رو محاسبه کنید:

مبلغ نیم عشر = (مبلغ لازم الاجرا) ضربدر ۰.۰۵

این خسارت تأخیر تأدیه خیلی مهمه و باید تا تاریخ صدور اجراییه حساب بشه. یعنی هرچی پرونده بیشتر طول بکشه، این خسارت بیشتر میشه و در نتیجه مبلغ لازم الاجرا و به تبع اون، نیم عشر هم بیشتر میشه. پس، تاریخ صدور اجراییه توی محاسبه خسارت ها حسابی تأثیرگذاره.

مثال های کاربردی عددی

مثال ۱: محاسبه نیم عشر مطالبه وجه (مثل سفته یا چک برگشتی)

فرض کنید یه نفر به شما ۵۰ میلیون تومان بدهکاره که از طریق یه سفته این مبلغ رو تضمین کرده. حالا این پرونده طول کشیده و دادگاه خسارت تأخیر تأدیه رو هم ۸ میلیون تومان در نظر گرفته. وکیل شما هم ۲ میلیون تومان حق الوکاله گرفته که توی حکم قید شده.

• اصل خواسته: ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• خسارت تأخیر تأدیه: ۸,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• حق الوکاله: ۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مبلغ لازم الاجرا = ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۸,۰۰۰,۰۰۰ + ۲,۰۰۰,۰۰۰ = ۶۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

حالا نیم عشر رو حساب می کنیم:

مبلغ نیم عشر = ۶۰,۰۰۰,۰۰۰ ضربدر ۰.۰۵ = ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان

پس این پرونده ۳ میلیون تومان نیم عشر داره که محکوم علیه باید پرداخت کنه.

مثال ۲: محاسبه نیم عشر مهریه (بر اساس سکه)

داستان مهریه کمی فرق داره. فرض کنید خانم ۱۰۰ سکه مهریه داره. توی محاسبه نیم عشر، باید ارزش ریالی سکه ها رو در تاریخ صدور اجراییه در نظر گرفت. مثلاً اگر هر سکه در اون تاریخ ۳۵ میلیون تومان باشه:

• تعداد سکه: ۱۰۰ عدد
• قیمت هر سکه در تاریخ اجراییه: ۳۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان

ارزش ریالی کل مهریه = ۱۰۰ ضربدر ۳۵,۰۰۰,۰۰۰ = ۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (سه میلیارد و پانصد میلیون تومان)

مبلغ نیم عشر دولتی = ۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ضربدر ۰.۰۵ = ۱۷۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان (صد و هفتاد و پنج میلیون تومان)

اینجا توی مهریه، خانم اول این ۱۷۵ میلیون تومان رو پرداخت می کنه و بعداً از آقا (محکوم علیه) پس می گیره.

مثال ۳: محاسبه نیم عشر در اجرای اسناد رسمی (مثل وام بانکی)

فرض کنید یه وام بانکی گرفتید و سندتون رو هم در رهن گذاشتید. حالا قسط ها رو ندادید و بانک از طریق اجرای ثبت، سندتون رو به اجرا گذاشته. اگر مبلغ بدهی شما به بانک (اصل وام + سود و جرایم تاخیر) تا تاریخ صدور اجراییه مثلاً ۱ میلیارد تومان باشه، نحوه محاسبه همون ۵ درصد هست:

• مبلغ لازم الاجرا (بدهی به بانک): ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مبلغ نیم عشر اجرایی = ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ضربدر ۰.۰۵ = ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

اگه یادتون باشه، توی کامنت های رقبا دیدیم که بعضی ها سوال داشتن چرا اجرای احکام، نیم عشر رو از جمع اصل محکوم به + خسارت تأخیر تأدیه محاسبه می کنه. جواب همینه! ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی هم مبنای محاسبه نیم عشر رو همون مبلغ لازم الاجرا میدونه که شامل همه چیز میشه، نه فقط اصل طلب.

زمان پرداخت و مسئولیت پرداخت نیم عشر

یکی از مهمترین سوالاتی که ذهن خیلی ها رو درگیر میکنه، اینه که نیم عشر رو کی باید بده و دقیقاً چه زمانی باید پرداخت بشه؟ بیایید این موضوع رو هم روشن کنیم.

کی نیم عشر رو باید پرداخت کنه؟

قاعده کلی اینه که محکوم علیه (همون کسی که حکم علیهش صادر شده و باید بدهی یا تعهد رو انجام بده) مسئول پرداخت نیم عشر هست. یعنی پولی که دولت بابت اجرای حکم میگیره، از جیب کسی میره که توی پرونده بازنده شده.

اما یه مورد خاص توی پرونده های مهریه وجود داره که قبلاً هم بهش اشاره کردیم: توی مهریه، معمولاً زن (محکوم له) اول مبلغ نیم عشر دولتی رو پرداخت میکنه تا روند کار سریع تر پیش بره، اما در نهایت، این مبلغ از دارایی های مرد (محکوم علیه) برداشته میشه و به زن برگردونده میشه. پس در نهایت، مسئولیت نهایی پرداخت با مرده.

یه نکته دیگه هم در مورد مزایده پیش میاد. اگه قرار باشه مالی به مزایده گذاشته بشه و فروخته بشه، برنده مزایده (خریدار) مسئول پرداخت نیم عشر اون مزایده هست. یعنی نیم عشر از مبلغ فروش مال کم میشه و این مبلغ در واقع از خریدار گرفته شده.

حالا اگه توی پرونده ای، محکوم له (طلبکار) بدون حق، درخواست اجراییه کرده باشه (یعنی مثلاً طلبش رو قبلاً گرفته بوده ولی دوباره اجرا گذاشته)، طبق ماده ۱۸۱ قانون ثبت، اون قسمتی که طلبکار حق نداشته، نیم عشرش رو باید خودش پرداخت کنه، نه محکوم علیه.

چه زمانی نیم عشر تعلق میگیره و باید پرداخت بشه؟

نیم عشر بلافاصله بعد از صدور حکم تعلق نمیگیره. یه فرجه ای هست که محکوم علیه میتونه طی اون، بدهی ش رو پرداخت کنه و از پرداخت نیم عشر معاف بشه. اما اگه این فرجه از دست بره، دیگه باید نیم عشر رو هم بده.

1. ابلاغ اجراییه و مهلت ۱۰ روزه: وقتی دادگاه یا اداره ثبت «اجراییه» رو صادر و به طرفین ابلاغ میکنه، محکوم علیه (بدهکار) ۱۰ روز فرصت داره تا بدهیش رو پرداخت کنه یا تکلیفش رو با طلبکارش روشن کنه. اگر توی این ۱۰ روز بدهی رو کامل پرداخت کنه یا با طرف دعوا به توافق برسه که چطور پرداخت کنه، از پرداخت نیم عشر معافه! این نکته خیلی مهمه و می تونه حسابی از بار مالی شما کم کنه.
2. پس از ۱۰ روز: اگه توی اون ۱۰ روز اقدامی نکردید و بدهی رو نپرداختید یا توافق نکردید، اون موقع هست که نیم عشر به شما تعلق میگیره و باید پرداختش کنید. این همون چیزیه که ماده ۱۶۰ قانون اجرای احکام مدنی و ماده ۱۲۳ آیین نامه اجرایی بهش اشاره میکنن.

پس، اگر قبل از ابلاغ اجراییه یا قبل از تموم شدن مهلت ۱۰ روزه بعد از ابلاغ اجراییه، با طرفتون سازش کنید یا بدهی رو کامل تسویه کنید، دیگه نیازی به پرداخت نیم عشر ندارید. این بهترین راه برای کاهش بار مالی توی پرونده های حقوقیه.

موارد معافیت، تخفیف و امکان تقسیط نیم عشر (کاهش بار مالی)

خبر خوب اینه که همیشه هم لازم نیست کامل نیم عشر رو پرداخت کنید! یه سری راه و چاه قانونی هست که می تونید از پرداخت کاملش معاف بشید یا حداقل یه تخفیف حسابی بگیرید. حتی اگه پولش رو ندارید، میشه قسطی پرداختش کرد. بیایید این موارد رو با هم بررسی کنیم.

معافیت کامل از پرداخت نیم عشر (مثل یک ناجی در آخرین لحظه!)

همونطور که قبلاً هم اشاره کردیم، بهترین راه برای اینکه اصلاً نیم عشر ندهید، استفاده از فرصت طلایی ۱۰ روزه است. طبق تبصره ۱ ماده ۱۲۳ آیین نامه اجرای احکام مدنی:

اگه بعد از اینکه اجراییه به دستتون رسید (ابلاغ شد)، توی ۱۰ روز اول:

• بدهی رو به صورت کامل پرداخت کنید.
• یا با طرف دعوا (محکوم له) سازش کنید و به یه توافق برسید که چطور بدهی رو پرداخت کنید.

در این صورت، شما از پرداخت کل نیم عشر معاف میشید! این یعنی ۵ درصد مبلغ محکوم به رو دیگه لازم نیست پرداخت کنید که رقم کمی هم نیست. پس حسابی حواستون به این مهلت باشه و نذارید از دستتون بره.

تخفیف در پرداخت نیم عشر (ربع عشر – یعنی نصفِ نصف!)

خب، حالا فرض کنیم اون ۱۰ روز رو از دست دادید و نتونستید بدهی رو پرداخت کنید یا به توافق برسید. آیا همه چیز تموم شده؟ نه! هنوز هم میشه یه تخفیف حسابی گرفت. طبق تبصره ۲ ماده ۱۲۳ آیین نامه اجرای احکام مدنی:

اگه بعد از مهلت ۱۰ روزه، اما قبل از اینکه صورت مجلس مزایده تنظیم و امضا بشه (یعنی قبل از اینکه مال شما رو برای فروش به مزایده بذارن):

• بدهی رو به صورت کامل پرداخت کنید.
• یا با طرف دعوا سازش کنید و توافق کنید که چطور بدهی رو بدید.

در این حالت، نیم عشر از ۵ درصد به ۲.۵ درصد (ربع عشر) کاهش پیدا می کنه. یعنی نصف مبلغ نیم عشر رو میپردازید. این هم تخفیف خوبیه که می تونه بار مالی رو سبک تر کنه. البته، اگه فقط بخشی از بدهی رو پرداخت کنید، نیم عشر هم به همون نسبت کاهش پیدا می کنه.

اینجا بود که بعضی ها از ما می پرسیدن: اگر قبل از برگزاری مزایده دوم، دیون تسویه شود تکلیف نیم عشر چیست؟ جوابش همینجاست! اگر قبل از تنظیم صورت مجلس مزایده (که معمولاً قبل از مزایده اول یا دوم انجام میشه)، تسویه کنید، نیم عشر به ربع عشر تبدیل میشه. پس بازم میگم، زمانبندی خیلی مهمه!

امکان تقسیط نیم عشر دولتی و درخواست اعسار

حالا فرض کنید نه میتونید توی ۱۰ روز پرداخت کنید، نه حتی بعداً با تخفیف. مبلغ نیم عشر هم حسابی بالاست و توان پرداختش رو ندارید. مخصوصاً توی پرونده های مهریه که ممکنه نیم عشر رقم سنگینی بشه. اینجا چی؟

نگران نباشید، قانون به فکر شما هم هست. شما می تونید درخواست اعسار از پرداخت نیم عشر رو به دادگاه بدید. «اعسار» یعنی اینکه شما از لحاظ مالی توانایی پرداخت اون مبلغ رو ندارید. برای این کار:

1. باید یه دادخواست اعسار به دادگاه ارائه بدید.
2. برای اثبات ادعای خودتون، معمولاً باید دو نفر شاهد معتبر رو به دادگاه معرفی کنید که تأیید کنن شما واقعاً توانایی پرداخت ندارید.

بعد از اینکه درخواست اعسار و شهود رو معرفی کردید، قاضی وضعیت مالی شما رو بررسی میکنه. اگه دادگاه اعسار شما رو تأیید کنه، میتونه پرداخت نیم عشر رو قسط بندی کنه یا حتی در موارد خاص، شما رو از پرداختش معاف کنه. این موضوع به خصوص توی پرونده های مهریه که زن باید اول نیم عشر رو پرداخت کنه و ممکنه توان مالیش کم باشه، خیلی کمک کننده هست. پس، نیم عشر دولتی هم مثل خود مهریه، قابل قسط بندی هست.

عواقب عدم پرداخت نیم عشر و راهکارهای قانونی

خب، تا اینجا در مورد اینکه نیم عشر چیه، چطور محاسبه میشه و چطوری میشه از پرداختش معاف شد یا تخفیف گرفت صحبت کردیم. اما حالا فرض کنید هیچ کدوم از این کارها رو نکردید و نیم عشر رو هم پرداخت نکرده اید. چه اتفاقی میفته؟ قطعاً عدم پرداخت این مبلغ دولتی، عواقبی داره که باید باهاش آشنا باشید.

۱. صدور دستور جلب (یا دستگیر شدن!)

یکی از جدی ترین عواقبی که می تونه به خاطر عدم پرداخت نیم عشر دامنگیر محکوم علیه بشه، صدور دستور جلب هست. بله، درست شنیدید! قاضی اجرای احکام میتونه دستور جلب شما رو صادر کنه و این یعنی ممکنه توسط ماموران انتظامی بازداشت بشید. این اتفاق معمولاً وقتی میفته که بدهکار کاملاً در مقابل پرداخت نیم عشر مقاومت می کنه و هیچ اقدامی برای تسویه یا درخواست اعسار انجام نمیده.

۲. توقیف اموال و مزایده (یعنی مال تون رو میفروشن!)

یکی دیگه از عواقب رایج، توقیف اموال بدهکار هست. یعنی اگه شما نیم عشر رو پرداخت نکنید، اجرای احکام میتونه اموال منقول (مثل ماشین، حساب بانکی) یا غیرمنقول (مثل ملک و زمین) شما رو شناسایی و توقیف کنه. اگه باز هم پرداخت صورت نگیره، این اموال توقیف شده به مزایده گذاشته میشن تا از محل فروش اونها، بدهی (شامل نیم عشر و سایر بدهی ها) پرداخت بشه. اینجاست که می بینید اهمیت پرداخت نیم عشر چقدره و میتونه چه ضررهای بزرگی به آدم بزنه.

۳. دادخواست اعسار به عنوان راهکار (یه فرصت دوباره!)

اما همیشه هم قرار نیست کار به جاهای باریک بکشه و شما دست روی دست بذارید. اگه واقعاً توانایی پرداخت نیم عشر رو ندارید، دادخواست اعسار بهترین و قانونی ترین راهکار پیش روی شماست. همونطور که قبلاً گفتیم، با ارائه دادخواست اعسار و معرفی شهود یا مدارک لازم که نشون میده شما توان مالی ندارید، میتونید از دادگاه بخواهید که:

• شما رو از پرداخت نیم عشر معاف کنه (در موارد خیلی خاص و با اثبات کامل عدم توانایی).
• پرداخت نیم عشر رو قسط بندی کنه تا با شرایط مالی شما جور دربیاد.

روند بررسی دادخواست اعسار کاملاً قانونی و دقیق انجام میشه. قاضی مدارک و اظهارات شهود رو بررسی میکنه و در نهایت تصمیم میگیره که آیا اعسار شما رو تایید کنه یا نه. اگه تایید بشه، دیگه خبری از دستور جلب یا توقیف اموال به خاطر نیم عشر نیست و شما میتونید طبق رای دادگاه، اون رو قسطی پرداخت کنید.

پس، اگر درگیر این موضوع شدید، ابداً دست دست نکنید و فوراً با یه وکیل مشورت کنید و اگه واقعاً توان پرداخت ندارید، درخواست اعسار بدید. این کار از بروز مشکلات بزرگ تر و دردسرهای قضایی بعدی جلوگیری میکنه.

نیم عشر در سناریوهای خاص: پاسخ به سوالات رایج کاربران

تا اینجای کار کلی اطلاعات مفید در مورد نیم عشر به دست آوردیم. اما توی دنیای واقعی، پرونده های حقوقی پر از ریزه کاری ها و سوالات خاص هستن. بیایید به چند تا از سوالات رایج کاربران که ممکنه توی ذهن شما هم باشه، بپردازیم و ببینیم نیم عشر در این موارد خاص چطور عمل می کنه.

۱. آیا نیم عشر به هزینه کارشناسی و دستمزد ارزیابی تعلق می گیرد؟

نه، معمولاً نیم عشر به اصل مبلغ لازم الاجرا تعلق میگیره. یعنی همون اصل بدهی، خسارت تأخیر تأدیه و اگه توی حکم باشه، حق الوکاله. هزینه های کارشناسی، دستمزد ارزیابی یا بقیه هزینه های جانبی دادرسی، جداگانه محاسبه میشن و نیم عشر به این مبالغ تعلق نمی گیره. این هزینه ها، مثل هزینه های دادرسی، معمولاً در آخر پرونده بر عهده محکوم علیه قرار می گیرن اما با نیم عشر فرق دارن.

۲. نیم عشر در پرونده های شورای حل اختلاف چطور است؟

شورای حل اختلاف برای پرونده های با مبلغ کمتر و برای سازش و حل و فصل سریع تر دعاوی تشکیل شده. اگه توی شورای حل اختلاف پرونده ای مطرح بشه و منجر به صدور حکم یا سازش نامه بشه، اگر نیاز به اجرای اجباری اون حکم باشه، باز هم نیم عشر اجرایی بهش تعلق میگیره. مبلغ و نحوه محاسبه ش هم فرقی با دادگاه نداره. یعنی ۵ درصد از مبلغ محکوم به (با در نظر گرفتن شرایط معافیت و تخفیف ۱۰ روزه).

۳. آیا نیم عشر شامل دعوای مالی و غیر مالی می شود؟

نیم عشر عمدتاً به دعاوی مالی تعلق میگیره. یعنی باید یه مبلغ مشخص یا یه مال با ارزش مالی معین وجود داشته باشه تا بتونیم ۵ درصدش رو حساب کنیم. توی دعاوی غیرمالی که موضوعش پول نیست (مثلاً دعاوی مربوط به نسب، حضانت و…)، چیزی به اسم نیم عشر وجود نداره. اگرچه، گاهی اوقات یک دعوای غیرمالی، نتایج مالی هم داره (مثلاً اثبات مالکیت یک ملک)، در این حالت، اگر اجرای حکم جنبه مالی پیدا کنه، نیم عشر هم به آن تعلق می گیرد.

۴. اگر قبل از برگزاری مزایده دوم، دیون تسویه شود تکلیف نیم عشر چیست؟

قبلاً بهش اشاره کردیم. اگه بعد از مهلت ۱۰ روزه اما قبل از تنظیم و امضا صورت مجلس مزایده (که معمولاً قبل از مزایده اول یا دوم انجام میشه)، بدهی به صورت کامل تسویه بشه یا طرفین سازش کنن، نیم عشر از ۵ درصد به ۲.۵ درصد (ربع عشر) کاهش پیدا می کنه. یعنی شما نصف مبلغ نیم عشر رو میپردازید. این یه تخفیف خوبه!

۵. نیم عشر در اجرای اسناد رسمی ثبت (مثل چک برگشتی)

پرونده های مربوط به چک برگشتی و سفته، اغلب از طریق اداره ثبت هم قابل پیگیری هستن و نیازی نیست حتماً به دادگاه مراجعه کنید. وقتی از طریق اداره ثبت برای اجرای سند (مثلاً چک یا سفته) اقدام میشه و اجراییه صادر میشه، باز هم نیم عشر اجرایی بهش تعلق میگیره. نحوه محاسبه ش هم همون ۵ درصد از مبلغ کل طلب (اصل طلب + خسارت تأخیر تأدیه) هست.

اگه توی اداره ثبت هم بدهی پرداخت نشه و کار به مزایده بکشه، علاوه بر نیم عشر، هزینه های مربوط به حق مزایده هم اضافه میشه. این حق مزایده برای اموال منقول ۶ درصد و برای اموال غیرمنقول ۴ درصد از مبلغ فروش مال هست که اون رو هم معمولاً محکوم علیه باید پرداخت کنه.

۶. آیا نیم عشر به سود و جرائم دیرکرد بانکی تعلق می گیرد؟

بله، همونطور که توی بخش محاسبه گفتیم، نیم عشر از «مبلغ لازم الاجرا» محاسبه میشه. این مبلغ شامل اصل خواسته + خسارت تأخیر تأدیه + حق الوکاله (در صورت شمول) میشه. سود و جرایم دیرکرد بانکی هم جزو همین خسارت تأخیر تأدیه حساب میشن. پس اگر بانک برای وصول طلبش از شما اقدام کنه و این مبالغ توی حکم یا اجراییه قید شده باشن، نیم عشر هم از مجموع این ها محاسبه میشه.

۷. اگر محکوم له (طلبکار) بدون حق، درخواست اجراییه کند، نیم عشر به عهده کیست؟

طبق ماده ۱۸۱ قانون ثبت، اگه طلبکار (داین) بدون حق، درخواست اجراییه کنه (یعنی مثلاً طلبش رو قبلاً گرفته ولی دوباره برای همون مبلغ درخواست اجرا داده)، توی این صورت، اون قسمتی که طلبکار حق نداشته، نیم عشرش رو باید خودش پرداخت کنه و از محکوم علیه گرفته نمیشه. این یه جور مجازات برای سوءاستفاده از قانون هست.

همونطور که دیدید، نیم عشر یک مفهوم حقوقی نسبتاً گسترده ست که جزئیات و ظرایف خاص خودش رو داره. فهم درست این موارد میتونه حسابی به شما کمک کنه تا توی پرونده های حقوقی تون با آگاهی بیشتری عمل کنید و از هزینه های اضافی جلوگیری کنید.

نتیجه گیری

در این مقاله سعی کردیم با زبانی ساده و خودمونی، تمام ابعاد «نیم عشر» رو برای شما روشن کنیم. از اینکه نیم عشر معادل چقدر است (۵ درصد یا یک بیستم) و ریشه ش از کجاست، تا اینکه چه فرقی بین نیم عشر دولتی و اجرایی وجود داره و هر کدوم کجا کاربرد دارن.

یاد گرفتیم که محاسبه نیم عشر چطور انجام میشه و چقدر تاریخ صدور اجراییه و جزئیات مبلغ لازم الاجرا (مثل خسارت تأخیر تأدیه و حق الوکاله) توی این محاسبه مهمه. مسئولیت پرداخت نیم عشر عمدتاً با محکوم علیه هست، اما دیدیم که توی پرونده های مهریه شرایط خاصی داره و ممکنه زن اول پرداخت کنه و بعداً از مرد پس بگیره.

مهمترین نکات شاید همین بخش معافیت و تخفیف بود؛ اینکه اگه توی اون ۱۰ روز طلایی بعد از ابلاغ اجراییه، بدهی رو تسویه کنید یا سازش کنید، اصلاً نیم عشر نمیدید! و اگه این فرصت رو از دست دادید، بازم تا قبل از مزایده میشه تخفیف گرفت و فقط ربع عشر پرداخت کرد. حتی اگه واقعاً توان پرداخت ندارید، راهکار قانونی اعسار و تقسیط نیم عشر وجود داره که میتونه بار سنگین مالی رو از دوش شما برداره.

در نهایت، فهمیدیم که عدم پرداخت نیم عشر عواقب جدی مثل دستور جلب یا توقیف و مزایده اموال رو به دنبال داره. اما باز هم تاکید میکنیم که آگاهی و اقدام به موقع، میتونه شما رو از خیلی از این دردسرها نجات بده.

دنیای حقوق واقعاً پر از پیچیدگیه و گاهی یه اشتباه کوچیک یا عدم اطلاع از یه ماده قانونی، میتونه هزینه های سنگینی براتون داشته باشه. توصیه ما اینه که هرگز بدون مشورت با یه وکیل متخصص، توی پرونده های حقوقی قدم برندارید. اونا میتونن بهترین راهنمایی ها رو بهتون ارائه بدن و کمک کنن تا بهترین تصمیم رو بگیرید و حقتون رو تمام و کمال بگیرید.