نقش «مَسکن» در جوانی جمعیت / تبعات «دخانیات» برای سلامت باروری

دکتر فرشید رضایی در گفت وگو با فیچینو با بیان اینکه نمی شود هم دنبال جوانی جمعیت بود هم مسیر اشتباه را رفت اظهار کرد: امروز جوانی جمعیت آینده و نگرانی های اجتماعی سلامتی ناشی از سالمند شدن جمعیت کشورها یک نگرانی بسیار مهم برای سیاستگذاران و مردم قلمداد می شود. این خطر در کشور ما احساس شده اما شواهد موجود نشان نمی دهد که مسیر درستی در حوزه سیاست مسکن و شهرسازی طی دهه های گذشته اتخاذ شده باشد.

نقش مَسکن در جوانی جمعیت

وی با طرح این سوال که «آیا آپارتمان سازی های انبوه با قصد و نیت دسترسی به مسکن ارزان تر به پیری تدریجی جمعیت منجر می شود یا دنیا را از تله جمعیتی نجات می دهد؟» گفت: برای پاسخ به این پرسش می بایست شواهد علمی و مطالعات دو دهه اخیر را بررسی کنیم و آنگاه با موضوعاتی مواجهه می شویم که هشداری برای تداوم سیاست و شیوه مسکن سازی انبوه و حاشیه نشینی شهرهای بزرگ است. پژوهش های علمی نشان می دهد زندگی در آپارتمان های کوچک و فشرده نه تنها بر کیفیت زندگی بلکه بر الگوهای خانوادگی مانند تأخیر در ازدواج زنان و کاهش نرخ باروری تأثیر جدی دارد.  

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: اگرچه زندگی در شهرها شانس تحصیلات عالی را برای دختران افزایش می دهد و امکان یافتن برخی مشاغل اداری را بیشتر می کند اما شواهد علمی نشان می دهند که اگر این سبک زندگی و اشتغال در شهر با آپارتمان نشینی به ویژه در متراژهای پایین همراه شود نه تنها میل به ازدواج در زنان پایین می آید بلکه تصمیم برای فرزندآوری نیز سال ها به تاخیر می افتد. دلایل متعددی برای این آسیب وجود دارد که قیمت مسکن و شرایط زندگی در آن اثرگذار است؛ مانند تمایل برای ادامه زندگی نزد والدین.

وی در ادامه صحبت هایش درباره به تاخیر افتادن زمان تولد اولین فرزند نیز توضیح داد: زوج هایی که برای خرید خانه تصمیم گرفته اند احتمال بیشتری دارد که تولد اولین فرزند خود را به تاخیر اندازند و این موضوع در شهرهای بزرگ که نرخ مَسکن بیشتر است با تاخیر طولانی تری همراه می شود. به طور مثال هنگامی که قیمت مسکن در هلند گران شد ابتدا فرزندآوری به طور موقت بالاتر رفت؛ چرا که احساس می کردند سرمایه خانواده بالاتر رفته است اما این گرانی در گذر زمان با افت نرخ باروری و کاهش زاد و ولد روبرو شد. بحران مسکن یکی از علل مهم سالمندی جمعیت است؛ اما راه حل آن انبوه سازی آپارتمان های ارزان قیمت نیست زیرا این سیاست ممکن است در طول زمان آسیب جدی به سلامت کشور وارد کند.

مواجهه برخی کشورهای با پدیده «ابرسالمندی»

رضایی با بیان اینکه بسیاری از کشورها مطالعات مختلفی برای افزایش نرخ باروری و بهبود کیفیت زندگی انجام داده اند گفت: کشورهایی مانند آمریکا هلند کره جنوبی چین و بسیاری کشورهای اروپایی و اقیانوسیه در زمینه مطالعات در حوزه افزایش نرخ باروری و بهبود کیفیت زندگی مردم تجربیاتی دارند. کره جنوبی که وضعیتی اسف بار در زمینه سالمندشدن و فرهنگ عدم ازدواج یا دیر ازدواج کردن را تجربه می کند و به اصطلاح گرفتار پدیده «ابرسالمندی» “Super-aging” شده و به طور جدی در حال مطالعه برای کشف «راه نجات» است. 

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: نتایج مطالعات بیانگر این است که متراژ پایین محل سکونت تمایل به داشتن فرزندان دوم و بعدی را کمتر می کند. نتایج یک محاسبه در کشور چین بیانگر این است که شهرنشینی سریع و آپارتمان نشینی سبب می شود حدود ۳۰۰ میلیون نفر کمتر طی ۲۰ سال آینده در چین به دنیا بیاید. بازهم تاکید می کنم زندگی در آپارتمان های یک خوابه و دو خوابه به ویژه در برج ها و آپارتمان های پرجمعیت با کاهش نرخ باروری همراه است.

وی درباره دلایل و مولفه های کاهش جمعیت در شرق آسیا اظهار کرد: ترکیب سه گانه «تداوم زندگی با والدین» «تراکم بالای شهرها» و «متراژ پایین محل سکونت» با کاهش نرخ فرزندآوری همراه شده است. نتایج مطالعات بیانگر این است که گرانی مسکن از دلایل به تاخیر افتادن ازدواج دختران محسوب می شود که موضوعی مهم است. همچنین مسکن ارزان آپارتمانی با متراژهای کوچک نیز با کاهش تمایل برای فرزندآوری همراه است؛ بنابراین سیاستگذار می بایست به هر دو موضوع «گرانی مسکن و به تاخیر افتادن ازدواج دختران» و «مسکن آپارتمانی متراژ کوچک نیز با کاهش تمایل برای فرزندآوری» به طور همزمان بیاندیشد.

رضایی توضیح داد: اگر کشور می خواهد به موضوع جوانی جمعیت بپردازد می بایست در فرهنگ آپارتمان سازی انبوه آپارتمان نشینی مسکن ارزان و کوچک به طور جدی تجدید نظر کند؛ چرا که نمی شود چنین مولفه هایی داشته باشیم و نرخ فرزندآوری نیز بیشتر شود. سال ها پیش ترویج آپارتمان نشینی به عنوان راهی برای کاهش تعداد فرزند با شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر» در پیش گرفته شد و امروز اسیر همان سیاست نادرست شده ایم.

لزوم توجه به استانداردهای فضای زندگی در الگوی ساخت مسکن

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: شهرهایی که نسل آینده با نشاط و جوان می خواهند می بایست به ساخت منزل ویلایی (تک خانواری) دارای حیاط بازگردند. من بر این باور هستم خیرین در ارتباط با صرف هزینه برای ساختن بیمارستان های بیشتر تجدید نظر کنند؛ چرا که این احتمال وجود دارد که برای به چرخش در آوردن چرخ بیمارستان ها در «آینده سالمند و کم جوان» با کمبود پزشک روبرو باشیم. بهتر است خیرین در ساخت منازل ویلایی برای نجات کشور از کمند سالمندی وارد گود شوند؛ چرا که بازنگری در الگوی مسکن و توجه به استانداردهای فضای زندگی نه تنها کیفیت زیست شهری بلکه ثبات جمعیتی کشور و در نهایت سلامت همه جانبه را تضمین می کند. 

ترویج محصولات دخانی در تناقض با سیاست های جمعیتی

وی با بیان اینکه البته سیاست آپارتمان سازی انبوه تنها موضوع در تناقض با سیاست جوانی جمعیت نیست اظهار کرد: سیاست ترویج دخانیات در کشور که از طرف هر فرد یا مافیایی که هدایت می شود مسیری برعکس جریان جمعیت جوان و با نشاط است. ورود انواع دخانیات بدون دود با رنگ و لعاب و تبلیغات گسترده در سطح شهر و مراکز فروش و «سکوت نسبی» نهادهای حاکمیتی در برابر این هجوم فرهنگی آشکار جوانان و نسل آینده ما را در خطر بزرگی قرار داده است.

تاثیر مصرف دخانیات بر باروری و جمعیت

رضایی با بیان اینکه دخانیات با آسیب های فراوانی همراه است تصریح کرد: بدون تردید آسیب به سلامت اجتماعی در مقام اول و آسیب های سلامت جسمی و روانی ناشی از مصرف دخانیات گریبان تمام ما را خواهد گرفت. آسیب دخانیات به باروری زنان و مردان  نیز اظهرمن الشمس است. چگونه ممکن است کشوری مدعی سیاست گذاری منسجم در جوانی جمعیت باشد اما تبلیغ دخانیات و تسهیل دسترسی و استفاده از قلیان و سیگار در آن کشور از پیدا کردن و استفاده از بسیاری خدمات سلامت زای شهری راحت تر باشد؟

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درباره تبلیغ محصولات دخانی گفت: «سکوت در برابر پخش فیلم های مبلغ این مواد اعتیادآور» و «تبلیغ رنگارنگ سیگارهای الکترونیکی» و خساست در سرمایه گذاری برای آموزش جامعه نمی تواند با سیاست جوانی جمعیت همسو باشد. اگر هر چه سریع تر اقدامی ملی انجام نشود شاید سلامت آینده کشور آسیب بیشتری ببیند و نشاط جامعه و سلامت اجتماعی فدای سودجویی عده ای شود که امروز خود را بر آینده جمعی ترجیح می دهند.

پایان خبر فیچینو