صدا، دوربین، سیگار، حرکت! – فیچینو

به گزارش فیچینوموحد منتقم در یادداشتی در عصر ایران نوشت؛ «صدا دوربین سیگار حرکت!» این یکی از بامزه ترین توییت هایی بود که در توصیف فضای پشت صحنهٔ سریالهای نمایش خانگی خوانده ام. استفادهٔ افراطی از سیگار در این سریالها — که در دوران کرونا این پلتفرم های آنلاین  به اوج توجه رسید — با انتقادات گسترده در شبکه های اجتماعی و حتی واکنش مسئولان حوزهٔ سلامت روبه رو شده است.  
 
با پخش سریال زخم کاری این موضوع وارد فاز جدیدی شد. به ندرت می توان سکانسی از این سریال پیدا کرد که بازیگرانش در حال سیگار کشیدن نباشند! آنها منتظر کوچکترین فرصتی هستند تا سیگاری به لب بگیرند و با ژستهای مختلف دود کنند. برخی بینندگان هم به شوخی می گفتند : «بعد از پخش هر قسمت آلودگی هوای تهران چند برابر میشود!»
 
پس از انتقادات گسترده به این سریال به دلیل استفادهٔ افراطی از دخانیات عوامل سازنده با این توضیح که «اغلب شخصیتهای منفی در این سریالها سیگار میکشند» سعی در توجیه آن داشتند. اما هرچه بیشتر پیش رفتیم حتی شخصیتهای اصلی و مثبتِ نمایشهای خانگی — مانند نقش شهاب حسینی در پوست شیر در قامت یک پلیس — نیز به سیگار کشیدن روی آوردند!

سیگار کشیدن در سینما همواره به عنوان یک عنصر بصری قدرتمند برای نمایش شخصیت پردازی فضاسازی دوره های تاریخی یا القای حس خونسردی و جذابیت استفاده شده است. اما در سینمای ایران این عنصر گاهی به ابزاری برای جبران ضعف های فنی تبدیل شده است..

وقتی بازیگر در انتقال حس غم یا درماندگی ناتوان است یا وقتی فیلمنامه از عمق کافی برخوردار نیست سیگار به عنوان مکملی برای پوشاندن این کاستی ها ظاهر می شود. به جای پرداخت روان شناختی دقیق شخصیت یا دیالوگ های تاثیرگذار دود سیگار به سادگی جای خالی این عناصر را پر می کند.

 این رویکرد در بسیاری از تولیدات سینمایی و سریال های ایرانی مشهود است. کارگردان به جای حل ریشه ای مشکلات بازیگری یا فیلمنامه به سیگار به عنوان راه حلی سریع متوسل می شوند. غافل از اینکه این تکرار مکرر نه تنها از تاثیر بصری آن می کاهد بلکه به کلیشه ای تکراری تبدیل شده است.
 
نکته جالب توجه اینجاست که در سینمای حرفه ای جهان سیگار به عنوان انتخابی آگاهانه و حساب شده برای شخصیت پردازی به کار می رود در حالی که در بسیاری از آثار ایرانی به عنصری تصنعی و گاه نامربوط تبدیل شده است
 
از طرفی از آنجا که برندهای سیگار داخلی امکان تبلیغ مستقیم در تلویزیون و سینما را ندارند و نمی توانند مانند سایر کالاهای مصرفی مخاطبان را به مصرف سیگار تشویق کنند به روش های غیرمستقیم برای تبلیغات و بازاریابی روی آورده اند. با جست وجویی ساده در بخش های جذب آگهی برخی پلتفرم ها با گزینه ای تحت عنوان «تبلیغات جانمایی محصول» مواجه می شویم که نشان می دهد احتمالاً قراردادهای تبلیغاتی پشت نمایش برخی کالاها در فیلم ها و سریال ها وجود دارد.

وضعیت به جایی رسیده که به عنوان بیننده احساس می کنیم سیگار تبدیل به نقش اول اصلی در سریال های نمایش خانگی شده است! گویی این سیگار است که ژانر شخصیت ها و حتی لوکیشن ها را تعیین می کند. فرقی نمی کند سریال جنایی باشد کمدی یا اجتماعی؛ در هر صورت قرارهای ملاقات شخصیت های اصلی حتماً باید در قهوه خانه برگزار شود!

برای توجیه این حجم از سیگار کشیدن شخصیت ها حتماً باید چهره هایی خسته عاصی و جنوب شهری باشند. داستان هم باید پر از تنش های ناموسی دعوا و دادوبیداد باشد تا شخصیت ها “مجبور” شوند برای آرامش به دخانیات پناه ببرند.
 
جالب تر سریال هایی هستند که به نظر می رسد اصلاً فیلمنامه ای ندارند: یک بحران ساختگی برای خانواده ای ایجاد می شود و بازیگران شناخته شده – بدون هیچ هدف مشخصی – مدام دور هم می چرخند و سیگار دود می کنند تا بالاخره به قسمت پایانی برسند!

گزارش ها حاکی از آن است که نمایش سیگار در فیلم ها سالانه در جهان  موجب آغاز مصرف سیگار در ۶ میلیون جوان می شود و ۲ میلیون نفر از آنها ممکن است بر اثر بیماری های مرتبط با سیگار جان خود را از دست بدهند .

اگرچه سیگار در سینما و نمایش خانگی به عنوان یک ابزار داستان پردازی کاربرد دارد اما پیامدهای اجتماعی و سلامت آن غیرقابل انکار است.با توجه به ضرورت ایجاد تعادل میان بیان هنری و مسئولیت های اجتماعی لازم است صنعت نمایش خانگی به سمت استفاده از جایگزین های خلاقانه و رعایت استانداردهای سخت گیرانه هدایت شود. در غیر این صورت دود آن به چشم نه فقط مخاطب این سریال ها بلکه کل جامعه خواهد رفت.

*بازنشر مطالب شبکه های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه ها منتشر می شود.

پایان خبر فیچینو