سن سکته مغزی در ایران ۱۰ سال کمتر از دنیا / سکته مغزی، دومین علت مرگ در ایرانی ها

دکتر احسان شریفی پور – دبیر انجمن سکته مغزی ایران همزمان با روز جهانی سکته مغزی در گفت وگو با فیچینو با بیان اینکه دو مطالعه بزرگ درباره بروز سکته مغزی در ایران انجام شده اظهار کرد: وضعیت بروز سکته مغزی می بایست بر اساس نتایج مطالعات بزرگ انجام شود. دو مطالعه بزرگ مبتنی بر جمعیت درباره بروز سکته مغزی در خراسان و قم و مناطق مرکزی ایران در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰ انجام شده است.

وضعیت بروز سکته مغزی در ایران

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره نتایج مطالعات بروز سکته های مغزی در ایران گفت: نتایج مطالعات میزان بروز سکته مغزی در ایران مشابه است؛ این در حالی است که اختلاف زمانی ۱۰ ساله دارند. نتایج مطالعات بروز سکته مغزی بیانگر این است که بروز سکته مغزی در ایران حدود ۱۵۰ به ازای هر ۱۰۰هزار نفر در هر سال است. البته میزان بروز سکته مغزی در کشور از متوسط جهانی بیشتر  بوده و حدود ۱.۵ برابر متوسط جهانی است.

سن بروز سکته مغزی در ایران ۱۰ سال کمتر از متوسط جهانی

او درباره میانگین سنی بروز سکته مغزی در کشور تصریح کرد: نتایج دو مطالعه بزرگ بروز سکته مغزی بیانگر این است که سن بروز سکته مغزی در ایران حدود ۱۰ سال از متوسط جهانی کمتر است. اختلاف ۱۰ ساله میانگین سنی بروز سکته مغزی در کشور از متوسط جهانی یک نکته نگران کننده محسوب می شود و مستلزم تلاش بیشتر کادر درمان است. متوسط سن سکته مغزی در دنیا حدود ۷۵ تا ۸۰ سال و متوسط سن بروز سکته در کشور حدود ۶۵ تا ۷۰ سال است.   

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب افزود: با توجه به وضعیت بروز و میانگین سکته مغزی در ایران ریسک فاکتورها می بایست به طور جدی در کانون توجه قرارگیرند تا میزان بروز سکته مغزی در کشور کاهش یابد. توجه به عوامل خطر کاهش سکته مغزی به عزم ملی و هماهنگی ارگان های مختلف نیاز دارد.

ارتباط سکته مغزی با افزایش سن

شریفی پور درباره افزایش سن و احتمال سکته مغزی توضیح داد: پس از ۵۰ سالگی سکته مغزی به ازای هر دهه ۲ برابر افزایش می یابد و اصولا برای افراد بالای ۵۰ سال است. هنگامی که از سکته مغزی بزرگسالان سخن می گوییم منظور افراد ۱۸ سال تا یک فرد صد و چند ساله است که در گزارش های مربوط به سکته مغزی ثبت شده است. بررسی نتایج مقابله ای پیک سنی سکته مغزی در دنیا و ایران مهم است؛ چرا که متوسط سنی پیک سکته مغزی در دنیا ۷۵ تا ۸۰ و پیک سنی سکته مغزی در کشور ما نیز ۶۵ تا ۷۰ سال است.

سکته مغزی دومین عامل مرگ و میر ایرانیان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره مرگ ومیر ناشی از سکته مغزی نیز گفت: مطالعات متعددی درباره مرگ ومیر ناشی از سکته مغزی در دنیا و ایران در دسترس است. سکته مغزی دومین تا پنجمین علتی است که سبب مرگ ومیر مردمان کشورهای مختلف می شود و جزو علل اصلی ناتوانی به حساب می آید. براساس آمار و ارقام «سیمای مرگ ایران» متاسفانه سکته مغزی پس از سکته قلبی سبب مرگ ومیر مردم کشور می شود.

او ادامه داد: در یک ماه اول پس از سکته مغزی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد مرگ ومیر داریم؛ یعنی از هر پنج نفری که سکته می کنند متاسفانه یک نفر جان خود را از دست می دهد.

زمان طلایی در مواجهه با سکته مغزی

 این متخصص بیماری های مغز و اعصاب درباره ضرورت توجه به زمان طلایی در مواجهه با سکته مغزی توضیح داد: خوشبختانه اگر عوامل خطر را شناسایی و کنترل کنیم سکته مغزی قابل پیشگیری است. همچنین اگر فردی که سکته کرده در زمان طلایی به مراکز درمانی منتقل شود قابل درمان است. منظور از زمان طلایی این است که فرد از شانس بیشتری برای اثرگذاری درمان برخوردار است.  

۲ روش درمای برای سکته مغزی

شریفی پور با بیان اینکه دو روش درمانی برای سکته مغزی وجود دارد خاطرنشان کرد: یکی از روش های درمانی این است که داروی حل کننده لخته به صورت «ترومبولیتیک» به فرد سکته کرده داده می شود. درمان از طریق «آنژیوگرافی» و «اندوواسکولار» از دیگر روش های درمانی سکته مغزی است که لخته خون به روش های «آنژیوگرافی» و «داخل رگی» از رگ مغزی خارج شده و جریان خون مغزی برقرار می شود. هنگامی حل کردن یا خارج کردن لخته خونی مفید قلمداد می شود که بافت مغزی زنده باشد. زمان زنده بودن بافت مغزی به عنوان زمان طلایی در نظر گرفته می شود.

دبیر انجمن سکته مغزی ایران گفت: این شانس وجود دارد که بافت مغزی در ۴.۵ ساعت اول پس از سکته مغزی به طور کامل از بین نرود. هر چقدر میزان دسترسی به خدمات درمانی سریع تر باشد احتمال نجات سلول های مغزی افزایش می یابد؛ به نحوی که می توان ۲ میلیون سلول مغزی یا نورون مغزی را در هر دقیقه نجات داد.  

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره زمان طلایی در روش های درمانی اندوواسکولار توضیح داد: زمان طلایی در این روش درمانی تا شش ساعت اول پس از سکته مغزی است. با پیشرفت هایی که در تصویربرداری و روش های درمانی صورت گرفته اگر بافت زنده ای وجود داشته باشد تا ۲۴ ساعت امکان نجات فرد وجود دارد.

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب درباره برنامه درمان به روش آنژیوگرافی در کشور نیز گفت: برنامه جامعی درباره درمان به روش مدیکال یا تزریق داروهای ترومبولیتیک (حل کننده لخته) تا سال ۱۳۹۵ در کشور نداشتیم و متاسفانه بسیاری از بیماران جان خود را از دست می دادند.

اجرای برنامه «۷۲۴» در کشور برای نجات بیماران سکته مغزی

شریفی پور با اشاره به اجرای برنامه «۷۲۴» در کشور اظهار کرد: پس از سال ۱۳۹۵ برنامه ۷۲۴ در کشور اجرا می شود. سازمان بهداشت جهانی و سازمان جهانی استروک گزارشی مشترک در سال ۲۰۲۱ منتشر کردند و براساس این گزارش ایران در میان ۱۹۴ کشور دنیا  با اجرای برنامه ۷۲۴ جزو کشورهای پیشرو درزمینه نجات بیماران سکته مغزی معرفی شد.

او با بیان اینکه درمان آنژیوگرافیک جزو روش های درمانی پیشرفته سکته مغزی است توضیح داد: انجام روش درمانی آنژیوگرافیک نیازمند در دسترس بودن دستگاه های مختلف آنژیوگرافیک در قطب های مختلف کشور و حضور تیم های پیشرفته تری در مراکز درمانی است که لخته خونی را با وسایل پیشرفته مبتنی بر تکنولوژی توسط افراد فلوشیپ از داخل عروق مغزی خارج کنند.

وضعیت دسترسی به روش های نوین درمانی

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب ادامه داد: آنژیوگرافیک یک روش درمانی بسیار موثر است و گفته می شود شانس بهبود فرد سکته کرده را از ۳۰ درصد به ۵۰ درصد افزایش می دهد. متاسفانه   برای این روش درمانی سرمایه گذاری نکرده ایم و این روش درمانی به صورت گسترده در دسترس نیست. در حال حاضر ۵ مرکز فعال در این زمینه در کشور وجود دارد که برای جمعیت ۸۵ میلیونی کشور به هیچ وجه مناسب نیست. اگر سرمایه گذاری و برنامه ریزی لازم در این زمینه درمانی مانند آنچه که برای برنامه  ۷۲۴ انجام شد صورت گیرد به سرعت می توانیم وضعیت را بهبود بخشیده و جان افراد بیشتری را تجات دهیم.

ریسک فاکتورهای سکته مغزی

سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان

شریفی پور با بیان اینکه اصلاح سبک زندگی در پیشگیری از سکته مغزی بسیار اثرگذار است خاطرنشان کرد: ریسک فاکتورهای سکته مغزی به دو دسته «قابل اصلاح» و «غیرقابل اصلاح» تقسیم می شوند. سن جنسیت سوابق خانوادگی جزو عوامل خطر غیرقابل اصلاح هستند. افزایش سن احتمال سکته مغزی را افزایش می دهد و میزان سکته مغزی در مردان نسبت به زنان بیشتر است. همچنین اگر افراد در خانواده خود سابقه سکته مغزی داشته باشند احتمال افزایش سکته مغزی در آنها افزایش می یابد.

او درباره ریسک فاکتورهای قابل اصلاح سکته مغزی نیز گفت: برخی عوامل خطر از قابلیت اصلاح برخوردار هستند و اصلاح این موارد میزان سکته مغزی را به صورت واضحی کاهش می دهد. فشارخون دیابت چاقی دخانیات اختلالات خواب و استرس ها جزو ریسک فاکتورهای قابل تغییر سکته مغزی محسوب می شوند.

تاثیر اصلاح سبک زندگی در پیشگیری از سکته مغزی

 دبیر انجمن سکته مغزی ایران ادامه داد: مهم ترین نشانه فشارخون بی علامتی است. متاسفانه بسیاری از افراد کشور نسبت به ابتلای خود به فشار خون ناآگاه هستند؛ اگر فشار خون به صورت پیوسته چک شود و در صورت ابتلا به پرفشاری خون روند درمانی پیگیری شود احتمال سکته مغزی کاهش می یابد. همچنین دیابت چاقی بی تحرکی استعمال دخانیات استرس و اختلالات خواب که ریشه در سبک زندگی افراد دارد احتمال سکته مغزی در افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند و از الگوی غذایی نامناسبی پیروی می کنند نسبت به افرادی که ورزش می کنند و الگوی غذایی مناسبی دارند بیشتر است. افرادی که سبک غذایی درستی دارند از دیابت و پرفشاری خون دور هستند و به همین میزان نیز سکته مغزی از آنها دورتر است.  

شریفی پور با بیان با بیان اینکه سکته مغزی در حلقه «پیشگیری» «درمان» و «توانبخشی» دیده می شود افزود: منظور از این پیشگیری این است که ریسک فاکتورها با هدف جلوگیری از سکته مغزی در کانون توجه قرار گیرد. منظور از حلقه درمان این است که بیماران هرچه سریع درمان طلایی را دریافت کنند.

او با اشاره به واحدهای مراقبت سکته مغزی نیز گفت: واحدهای مراقبت از سکته مغزی باید به صورت کمی و کیفی در کشور گسترش یابد. افرادی که سکته مغزی کرده اند در مراکز مراقبت از سکته مغزی تحت نظر قرار می گیرند. در حال حاضر ۱۵۵ مرکز مراقبت از سکته مغزی در کشور وجود دارد که این مراکز پس از سال ۹۵ به تدریج ایجاد شده اند. توجه به واحدهای مراقبت از سکته مغزی جزو حلقه درمان سکته مغزی است.  

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب درباره توانبخشی سکته مغزی نیز توضیح داد: اگر توانبشخی به صورت همه جانبه انجام شود یعنی توانبخشی «حرکتی» «روانی» «گفتاری» «کاردرمانی» و «درمانی» را به طور همزمان انجام دهیم فرد سکته کرده از شانس بیشتری برای بازگشت به زندگی برخوردار است.

برنامه ۷۲۴ در سیستم اورژانس کشور

وی درباره درباره برنامه ۷۲۴ گفت: سیستم اورژانس کشور با سیستم ۷۲۴ عجین شده و  براساس این برنامه کد «سما» (سکته مغزی ایران) با همکاری سازمان اورژانس کشور در سیستم اورژانس تعریف شده است. تکنسین های اورژانس کشور با سکته مغزی آشنا هستند و می دانند اگر فردی به صورت ناگهانی دچار ضعف نیمه صورت ضعف ناگهانی دست یا پا شود یا اختلالات تکلم شد می بایست سکته مغزی را به دیسچ اورژانس گزارش دهند و فرد را به سریع ترین بیمارستانی که خدمات سکته مغزی را ارائه می دهند منتقل کنند. سیستم اورژانس کشور در زمینه سکته مغزی بسیار موفق است.

دبیر انجمن سکته مغزی ایران ادامه داد: اگرچه سیستم اورژانس کشور در زمینه سکته مغزی به خوبی عمل کرده اما مردم باید با علائم سکته مغزی آشنا باشند. شرایط اورژانس کشور باید به نحوی باشد که دسترسی به مناطق صعب العبور میسر باشد؛ به نحوی که با اورژانس هوایی یا روش های دیگر اغلب نقاط کشور تحت پوشش قرار گیرند تا افرادی که به درمان طلایی دست می یابند بیشتر شوند.  

شریفی پور در بخش پایانی صحبت هایش گفت: سکته مغزی قابلیت پیشگیری درمان و بازتوانی را دارد؛ اما باید علائم خطر آن را شناخت زمان طلایی درمان را در نظر گرفت و نسبت به توانبخشی اقدام کرد. متاسفانه بیمه ها در زمینه توانبخشی به خوبی از بیمه شدگان حمایت نمی کنند و مردم با مشکلات زیادی در این زمینه مواجه هستند.

پایان خبر فیچینو