خلاصه کتاب الگوریتم و فلوچارت ( نویسنده عبدالحمید جهانگیری، افشین امینی )

کتاب الگوریتم و فلوچارت اثر عبدالحمید جهانگیری و افشین امینی، راهنمایی جامع برای یادگیری اصول حل مسئله و بیان گام به گام آن با استفاده از الگوریتم و فلوچارت است. این کتاب به شما کمک می کند تا پایه و اساس برنامه نویسی را به زبانی ساده و با مثال های فراوان درک کنید و برای ورود به دنیای کدنویسی آماده شوید. اگر به دنبال درک عمیق از این مفاهیم بنیادین هستید، این کتاب یک منبع عالی و کاربردی به حساب می آید.

اصلاً فکرش را می کردید که دنیای برنامه نویسی و کامپیوتر چقدر به همین الگوریتم و فلوچارت وابسته است؟ راستش را بخواهید، این دوتا مثل ستون فقرات هر برنامه و هر کار کامپیوتری هستند. یعنی اگر بخواهید وارد دنیای جذاب کدنویسی شوید یا حتی فقط بدانید کامپیوترها چطور فکر می کنند و مسئله ها را حل می کنند، باید اول از همه با این دو مفهوم دوست شوید. اینجاست که کتاب الگوریتم و فلوچارت نوشته استادان عبدالحمید جهانگیری و افشین امینی به دادمان می رسد. این کتاب حسابی گل کاشته و شده یکی از منابع کلیدی برای هر کسی که می خواهد این پایه ها را محکم یاد بگیرد.

حالا هدف ما از این مقاله چیست؟ می خواهیم یک خلاصه درست و حسابی از این کتاب جذاب را تقدیم شما کنیم. طوری که با یک نگاه کلی، هم سرفصل ها دستتان بیاید و هم بفهمید رویکرد آموزشی کتاب چطور است. اینجوری هم برای خرید کتاب بهتر تصمیم می گیرید و هم اگر دانشجو هستید و امتحان دارید، یک مرور سریع و مفید انجام می دهید. پس بیایید دست به دست هم بدهیم و ببینیم این کتاب چه گنجینه ای برایمان آماده کرده است!

معرفی اجمالی کتاب و رویکرد آموزشی نویسندگان

اصلاً چرا باید الگوریتم و فلوچارت یاد بگیریم؟ سوال خوبی است! نویسنده های این کتاب، استاد جهانگیری و استاد امینی، از همان اول آب پاکی را روی دستمان می ریزند و می گویند هدف اصلی کتابشان این است که به ما یاد بدهند چطور یک مسئله را حل کنیم و بعد همین را مرحله به مرحله با زبان الگوریتم و فلوچارت توضیح بدهیم. قبول کنیم یا نه، امروزه اکثر مسائل دور و برمان با کامپیوترها حل می شوند. اما اینجا یک سوال اساسی پیش می آید: چطور یک جعبه فلزی بی جان می تواند این همه کار پیچیده را انجام بدهد؟

جوابش خیلی ساده است: کامپیوترها بر اساس یک سری دستورالعمل گام به گام، یعنی همان الگوریتم ها، مسائل را حل می کنند. شاید در نگاه اول فکر کنیم که وای، کامپیوترها چقدر باهوش اند که این همه کار می کنند و ما هم باید مثل آن ها باشیم. اما یک نکته خیلی مهم را نباید فراموش کنیم: برنامه های کامپیوتری را همین ما انسان ها می نویسیم! این ماییم که با هوش و ذکاوت خودمان، مراحل گام به گام حل مسئله را طراحی می کنیم و بعد کامپیوترها با سرعت و دقت فوق العاده شان، آن ها را اجرا می کنند. پس می بینید که برای داشتن یک برنامه حسابی و قدرتمند، به یک الگوریتم دقیق و بی نقص نیاز داریم؛ چیزی که این کتاب به خوبی روی آن تأکید دارد.

رویکرد آموزشی کتاب هم خیلی هوشمندانه است. نویسنده ها از مثال های خیلی ساده شروع می کنند و کم کم و پله به پله، شما را با مفاهیم کاربردی تر و پیچیده تر آشنا می کنند. این یعنی اگر تازه کار هستید، نگران نباشید؛ کتاب شما را دست تنها نمی گذارد و با مثال ها و تمرین های فراوان، کمک می کند تا همه چیز را خوب یاد بگیرید. یک نکته جالب که نویسندگان روی آن تأکید دارند این است که توانایی دنبال کردن یک الگوریتم، یعنی فهمیدن قدم به قدم آن، به اندازه نوشتن یک الگوریتم اهمیت دارد. پس اگر جایی توضیحات یک مثال کم به نظرتان آمد، می توانید آن را به چشم یک چالش نگاه کنید و خودتان سعی کنید الگوریتم را دنبال کنید و از فلوچارتش یاد بگیرید. این خودش کلی به تقویت ذهن تحلیلی تان کمک می کند.

سرفصل ها و خلاصه محتوای هر فصل: نقشه راه برنامه نویسی

خب، حالا که یک آشنایی کلی با کتاب پیدا کردیم، وقتش رسیده که شیرجه بزنیم توی جزئیات و ببینیم هر فصل این کتاب جذاب چه چیزی برایمان رو می کند. این بخش، قلب مقاله ماست و حسابی به کارتان می آید.

فصل اول: الگوریتم چیست؟

فصل اول کتاب، مثل یک معلم دلسوز، از پایه شروع می کند و به ما می گوید اصلاً الگوریتم چیست و چه کاربردی دارد. احتمالاً قبلاً کلمه الگوریتم را شنیده اید، اما اینجا دقیقاً می فهمید که این واژه مرموز به چه معناست. نویسنده ها خیلی خوب توضیح می دهند که الگوریتم، یک سری دستورالعمل های گام به گام و مشخص برای حل یک مسئله است.

چه ویژگی هایی یک الگوریتم خوب را می سازند؟ این فصل به ما می آموزد که الگوریتم باید قطعی باشد (یعنی همیشه یک خروجی مشخص داشته باشد)، متناهی باشد (یعنی در نهایت تمام شود) و کارایی خوبی داشته باشد (یعنی مسئله را به بهترین شکل حل کند). اهمیت تفکر الگوریتمی فقط محدود به کامپیوتر نیست؛ در واقع این نوع فکر کردن، به ما کمک می کند تا مسائل روزمره مان را هم بهتر و منطقی تر حل کنیم. مثلاً فکر کنید می خواهید یک غذای جدید درست کنید؛ دنبال کردن دستورالعمل ها خودش یک جور الگوریتم است!

این فصل با مثال های ساده ای شروع می کند که چطور یک مسئله معمولی را به گام های الگوریتمی تبدیل کنیم. مثلاً چطور دو عدد را با هم جمع کنیم یا میانگین چند عدد را به دست بیاوریم. این مثال ها کمک می کنند تا مفهوم الگوریتم در ذهنمان خوب جا بیفتد و آماده فصل های بعدی شویم.

فصل دوم: فلوچارت

بعد از اینکه در فصل اول با الگوریتم و نحوه نوشتن آن آشنا شدیم، فصل دوم می آید و یک ابزار باحال دیگر را معرفی می کند: فلوچارت. فلوچارت در واقع همان الگوریتم ماست، اما این بار با شکل و شمایل بصری! یعنی به جای اینکه فقط متن بنویسیم، با یک سری نمادهای استاندارد و خطوط، مراحل حل مسئله را نمایش می دهیم. این کار باعث می شود که منطق برنامه خیلی واضح تر و قابل فهم تر باشد.

در این فصل با نمادهای اصلی و استاندارد فلوچارت آشنا می شویم. مثلاً می فهمیم که بیضی برای شروع و پایان، متوازی الاضلاع برای ورودی و خروجی، مستطیل برای پردازش و لوزی برای تصمیم گیری استفاده می شود. هر کدام از این نمادها داستان خودشان را دارند و درکشان خیلی ساده است. نویسندگان با مثال های مختلف به ما نشان می دهند که چطور یک الگوریتم را به فلوچارت تبدیل کنیم و برعکس. مزیت اصلی فلوچارت این است که وقتی نمودار را می بینیم، یک دید کلی و سریع از تمام مراحل و مسیرهای ممکن برای حل مسئله پیدا می کنیم؛ چیزی که گاهی اوقات در متن الگوریتم ممکن است از چشممان دور بماند.

فصل سوم: ساختار تکرار

تا حالا شده بخواهید یک کار را چندین بار تکرار کنید؟ مثلاً بخواهید صد بار یک پیام خاص را چاپ کنید یا مجموع اعداد ۱ تا ۱۰۰ را حساب کنید؟ اگر قرار باشد این کارها را دانه به دانه بنویسیم، کلی وقتمان تلف می شود و کدمان هم خیلی طولانی و خسته کننده می شود. اینجاست که ساختارهای تکرار یا همان حلقه ها (Loops) به میدان می آیند و کارمان را حسابی راحت می کنند.

فصل سوم به طور کامل به این مفهوم حیاتی می پردازد. اینجا می آموزیم که حلقه ها چطور کار می کنند و چطور می توانیم با استفاده از آن ها، یک دستورالعمل را چندین بار اجرا کنیم. انواع مختلفی از حلقه ها وجود دارند، مثل حلقه های While (تا زمانی که)، For (برای هر) و Do-While (انجام بده تا زمانی که). هر کدام از این ها کاربردهای خاص خودشان را دارند و کتاب به خوبی تفاوت ها و زمان استفاده از هر کدام را توضیح می دهد. با مثال های عملی، یاد می گیریم چطور با حلقه ها، کارهای تکراری را هوشمندانه و با کمترین کد انجام دهیم. مثلاً محاسبه مجموع اعداد، شمارش یا پیدا کردن بزرگترین عدد در یک سری از داده ها، همه با کمک حلقه ها آسان می شوند.

فصل چهارم: زیرالگوریتم ها (توابع و رویه ها)

فرض کنید یک برنامه خیلی بزرگ دارید و می خواهید یک بخش خاص از آن را چندین بار در قسمت های مختلف برنامه استفاده کنید. یا شاید می خواهید برنامه را به بخش های کوچک تر و قابل مدیریت تری تقسیم کنید تا هم خودتان راحت تر باشید و هم اگر کس دیگری کدهایتان را خواند، سریع تر بفهمد. اینجاست که مفهوم زیرالگوریتم ها یا همان توابع و رویه ها وارد بازی می شوند.

فصل چهارم به ما یاد می دهد که چطور برنامه هایمان را ماژولار کنیم؛ یعنی مسائل بزرگ را به زیرمسائل کوچک تر و قابل حل تر تقسیم کنیم. زیرالگوریتم ها در واقع بلوک های کوچکی از کد هستند که یک وظیفه مشخص را انجام می دهند و می توانیم آن ها را بارها و بارها در برنامه استفاده کنیم، بدون اینکه مجبور باشیم کدهای تکراری بنویسیم. مزایای این کار بی شمار است: کد ما خواناتر می شود، نگهداری و عیب یابی اش آسان تر می شود، و از همه مهم تر، کدهایی که می نویسیم قابلیت استفاده مجدد پیدا می کنند.

این فصل به ما نشان می دهد که چطور یک زیرالگوریتم را تعریف کنیم، چطور از آن در بخش های مختلف برنامه صدا بزنیم (فراخوانی کنیم) و چطور اطلاعات را به آن بفرستیم یا از آن بگیریم. این مفهوم یکی از پایه های برنامه نویسی حرفه ای است و کمک می کند تا برنامه های پیچیده را به سادگی مدیریت کنیم.

فصل پنجم: آرایه ها

اگر بخواهید لیستی از اعداد، کلمات یا هر نوع داده دیگر را ذخیره کنید، مثلاً نمرات یک کلاس یا اسامی دانشجوها، چه کار می کنید؟ آیا برای هر کدام یک متغیر جداگانه تعریف می کنید؟ این کار خیلی غیرمنطقی است، مخصوصاً اگر تعداد داده ها زیاد باشد. اینجا آرایه ها (Arrays) به کمک ما می آیند.

فصل پنجم به معرفی این ساختار داده کاربردی می پردازد. آرایه، در واقع یک مجموعه از داده های هم نوع است که پشت سر هم در حافظه ذخیره می شوند و ما می توانیم با یک نام واحد به تمام آن ها دسترسی داشته باشیم. این فصل توضیح می دهد که آرایه ها می توانند تک بعدی باشند (مثل یک لیست ساده) یا چندبعدی (مثل یک جدول یا ماتریس). یاد می گیریم که چطور به عناصر مختلف یک آرایه دسترسی پیدا کنیم و چطور با آن ها کار کنیم.

کاربردهای آرایه ها در برنامه نویسی بسیار زیاد است؛ از ذخیره لیست نمرات گرفته تا کار با ماتریس ها در محاسبات علمی. این فصل با مثال های فراوان، الگوریتم های رایج مرتبط با آرایه ها را به ما آموزش می دهد، مثل چگونگی جستجو در یک آرایه برای پیدا کردن یک مقدار خاص، یا چگونگی مرتب سازی عناصر یک آرایه از کوچک به بزرگ یا برعکس. آرایه ها یکی از ابزارهای قدرتمند و پرکاربرد در جعبه ابزار هر برنامه نویسی هستند.

یکی از مهم ترین نکات در برنامه نویسی، توانایی تبدیل یک مسئله پیچیده به گام های ساده و منطقی است. کتاب الگوریتم و فلوچارت به خوبی این مهارت را در شما تقویت می کند و به شما یاد می دهد که چطور با فکر کردن مثل یک کامپیوتر، اما با خلاقیت یک انسان، به راه حل های هوشمندانه برسید.

فصل ششم: حل تمرین های منتخب

خب، تا اینجا کلی مفهوم جدید و جذاب یاد گرفتیم. اما مگر می شود بدون تمرین و تکرار، این مفاهیم را واقعاً درک کرد و به آن ها مسلط شد؟ قطعاً نه! فصل ششم کتاب دقیقاً برای همین منظور طراحی شده است. این فصل بر اهمیت تمرین و کاربرد عملی مفاهیم آموخته شده تأکید دارد.

نویسندگان با درایت خودشان، مجموعه ای از تمرین های متنوع و چالش برانگیز را گلچین کرده اند. این تمرین ها از سطوح ساده شروع می شوند و به تدریج سخت تر و پیچیده تر می شوند، تا مطمئن شوند شما نه تنها مطالب را حفظ نکرده اید، بلکه واقعاً آن ها را فهمیده اید و می توانید در موقعیت های مختلف از آن ها استفاده کنید. این فصل کمک می کند تا دانش نظری شما به مهارت عملی تبدیل شود.

یکی از خوبی های این بخش این است که کتاب راهنمایی های لازم برای حل تمرین ها را هم ارائه می دهد تا بتوانید به صورت خودآموز، مشکلاتتان را برطرف کنید. حل کردن تمرین ها، مثل باز کردن گره های ذهنی است و به شما کمک می کند تا اعتماد به نفس لازم برای نوشتن الگوریتم های خودتان را پیدا کنید. پس حواستان باشد که به هیچ عنوان از این فصل غافل نشوید!

نقاط قوت و تمایز کتاب الگوریتم و فلوچارت

حالا شاید بپرسید، با این همه کتابی که در مورد الگوریتم و فلوچارت وجود دارد، چرا باید این یکی را انتخاب کنیم؟ راستش را بخواهید، این کتاب چندتا ویژگی برجسته دارد که حسابی آن را متمایز می کند:

• زبان ساده و روان: نویسنده ها طوری مطالب را توضیح داده اند که حتی اگر برای اولین بار با این مفاهیم روبرو می شوید، هیچ مشکلی برای فهمیدنشان نداشته باشید. خبری از اصطلاحات قلمبه سلمبه و پیچیده نیست و همه چیز با زبان خودمانی بیان شده است.
• تعداد زیاد مثال ها و تمرین های کاربردی: این کتاب دست و دلباز است! پر از مثال های متنوع و گام به گام است که هر مفهوم جدید را به خوبی برایتان جا می اندازد. تمرین هایش هم که حسابی ذهنتان را به چالش می کشد.
• استاندارد بودن و وضوح بالای الگوریتم ها و فلوچارت ها: هر الگوریتم و فلوچارتی که در این کتاب می بینید، کاملاً استاندارد و واضح نوشته شده است. این یعنی گیج نمی شوید و دقیقاً می دانید هر مرحله چه کاری انجام می دهد.
• تأکید بر مهارت دنبال کردن الگوریتم: همانطور که قبلاً هم گفتیم، نویسنده ها علاوه بر نوشتن الگوریتم، روی توانایی دنبال کردن (Tracing) آن هم تأکید دارند. این مهارت کمک می کند تا منطق برنامه های دیگران را هم بفهمید و عیب یابی کنید.
• پوشش جامع مفاهیم مورد نیاز: این کتاب مثل یک بسته کامل است. تمام مفاهیم پایه ای که برای ورود به دنیای برنامه نویسی به آن ها نیاز دارید، از الگوریتم و فلوچارت گرفته تا حلقه ها، توابع و آرایه ها، همه و همه را به بهترین شکل پوشش می دهد.

در کل، این کتاب نه تنها یک منبع آموزشی است، بلکه یک دوست و راهنما برای قدم گذاشتن در مسیر برنامه نویسی محسوب می شود. هر بخش با دقت فراوان و با در نظر گرفتن نیازهای یادگیرندگان، طراحی شده است.

این کتاب برای چه کسانی ضروری است؟

حالا که حسابی این کتاب را موشکافی کردیم، بیایید ببینیم چه کسانی باید حتماً یک نگاهی به آن بیندازند یا اصلاً این کتاب برایشان ضروری است:

• دانشجویان مهندسی کامپیوتر، فناوری اطلاعات و رشته های مرتبط: اگر در این رشته ها درس می خوانید، احتمالاً این کتاب جزو منابع اصلی یا کمکی شما خواهد بود. برای امتحانات و فهم عمیق درس ها، واقعاً به کارتان می آید.
• تمامی افرادی که قصد شروع یادگیری برنامه نویسی را دارند: اگر تازه می خواهید وارد دنیای کدنویسی شوید و نمی دانید از کجا شروع کنید، این کتاب بهترین نقطه شروع است. پایه و اساس تفکر برنامه نویسی را به شما می دهد.
• معلمان و اساتیدی که به دنبال یک منبع آموزشی پایه و کاربردی هستند: اگر استاد هستید و می خواهید یک منبع خوب برای دانشجویانتان معرفی کنید، این کتاب با رویکرد آموزشی گام به گامش، یک گزینه عالی است.
• هر کسی که می خواهد پایه و اساس تفکر منطقی و حل مسئله در کامپیوتر را تقویت کند: حتی اگر برنامه نویس هم نیستید اما دوست دارید ذهنتان را برای حل مسائل پیچیده ورزیده کنید، این کتاب می تواند دیدگاه های جدیدی به شما بدهد.

خلاصه بگویم، این کتاب مثل یک نقشه گنج است برای هر کسی که می خواهد راه و رسم رسیدن به دنیای برنامه نویسی و حل مسئله را یاد بگیرد.

مشخصات کتاب (تکمیلی)

اگر تصمیمتان را برای تهیه این کتاب گرفته اید، بد نیست با مشخصات ظاهری و هویتی آن هم آشنا شوید:

• نویسندگان: عبدالحمید جهانگیری، افشین امینی
• ناشر: انتشارات سپهر حکمت
• سال انتشار: ۱۳۹۶ (به روزرسانی فایل کتاب در ۱۳۹۸/۰۷/۰۱)
• فرمت کتاب الکترونیک: PDF
• تعداد صفحات: ۱۳۹ صفحه
• زبان: فارسی
• شابک: ۹۷۸-۶۰۰-۹۹۶۶۷-۱-۴

این مشخصات کمک می کنند تا هنگام تهیه کتاب، دقیقا نسخه ای که مد نظرتان است را پیدا کنید.

نتیجه گیری

در نهایت، اگر بخواهیم یک جمع بندی از این کتاب ارزشمند داشته باشیم، باید بگوییم که کتاب الگوریتم و فلوچارت اثر عبدالحمید جهانگیری و افشین امینی، واقعاً یک گوهر در میان منابع آموزشی برنامه نویسی است. این کتاب نه تنها مفاهیم بنیادین الگوریتم و فلوچارت را به بهترین شکل ممکن آموزش می دهد، بلکه با رویکرد مثال محور و تمرین های متعدد، بستری فراهم می کند که هر کسی، از مبتدی ترین افراد تا دانشجویان رشته های کامپیوتر، بتواند به خوبی این مفاهیم را درک کند و آن ها را در ذهن خود جای دهد.

یادتان باشد، الگوریتم و فلوچارت، فقط یک درس یا یک مبحث نظری نیستند؛ آن ها در واقع زبان تفکر منطقی و پایه و اساس هر برنامه قدرتمند و موفقی هستند. این کتاب به خوبی این پایه را برای شما بنا می نهد و ذهنتان را برای چالش های بزرگتر برنامه نویسی آماده می کند. اگر به دنبال تسلط بر مفاهیم بنیادین برنامه نویسی و حل مسئله هستید، مطالعه دقیق این کتاب را به شدت به شما توصیه می کنیم.

حالا که با خلاصه این کتاب آشنا شدید، خوشحال می شویم نظرات و تجربیات شما را با این کتاب بشنویم. آیا شما هم این کتاب را خوانده اید؟ کدام بخش آن برایتان جذاب تر بود؟ نظراتتان را با ما و بقیه دوستان به اشتراک بگذارید.