خلاصه کتاب از وجود به موجود ( نویسنده امانوئل لویناس )

کتاب «از وجود به موجود» اثر امانوئل لویناس فیلسوف برجسته به بررسی مفاهیم هستی و ظهور موجودات می پردازد. این اثر کلیدی در فلسفه معاصر توسط مسعود علیا ترجمه و از سوی نشر ققنوس منتشر شده است. لویناس در این کتاب پایه های اندیشه خود را درباره تجربه وجودی و تمایز بنیادین بین وجود بی شکل و موجودی که از آن برمی آید بنا می نهد.

شناسنامه

کتاب «از وجود به موجود» اثری بنیادین از امانوئل لویناس فیلسوف تأثیرگذار قرن بیستم است که نخستین بار در سال ۱۹۴۷ به زبان فرانسه منتشر شد. این کتاب یکی از اولین تلاش های لویناس برای صورت بندی مستقل اندیشه خود پس از جنگ جهانی دوم و دوران سخت اسارت بود و بازتاب دهنده تأملات عمیق او بر تجربه بنیادین وجود و مواجهه با پوچی است. عنوان اصلی کتاب به زبان انگلیسی «Existence and Existents» است که به خوبی تمایز کلیدی مورد نظر لویناس میان فعل وجود داشتن و هستنده منفرد را بازتاب می دهد. این اثر در کنار دیگر نوشته های اولیه او پایه هایی را بنا نهاد که بعدها به توسعه فلسفه اخلاقی منحصر به فردش انجامید.

در ایران این کتاب با ترجمه روان و دقیق دکتر مسعود علیا استاد فلسفه و مترجم شناخته شده آثار فلسفی در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. دکتر علیا سابقه درخشانی در ترجمه متون پیچیده فلسفه قاره ای به ویژه آثار پدیدارشناسی و اگزیستانسیالیسم دارد و ترجمه او از آثار لویناس نقش مهمی در معرفی این فیلسوف به جامعه فکری ایران داشته است. کتاب «از وجود به موجود» توسط گروه انتشاراتی ققنوس منتشر شده است. نشر ققنوس یکی از ناشران معتبر در زمینه علوم انسانی و فلسفه است و انتشار آثاری چون این کتاب نشان دهنده تعهد این انتشارات به ارائه متون کلیدی در حوزه اندیشه است. نسخه فارسی کتاب در حدود ۱۶۰ صفحه است که با توجه به فشردگی و عمق مباحث فلسفی نیازمند مطالعه دقیق و تأمل است. تاریخ انتشار نسخه فارسی طبق اطلاعات موجود در سال ۱۳۹۷ شمسی بوده و از آن زمان به عنوان منبعی مهم برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه مورد استفاده قرار گرفته است.

این کتاب نه تنها به دلیل محتوای فلسفی اش بلکه به دلیل جایگاه تاریخی اش در تحول فکری لویناس و همچنین نقش آن در معرفی این جریان فکری به خوانندگان فارسی زبان اهمیت دارد. مطالعه شناسنامه یک کتاب فلسفی صرفاً فهرستی از اطلاعات نیست بلکه دریچه ای است برای درک زمینه پیدایش اثر و مسیر انتشار آن که خود بخشی از داستان حیات یک ایده فلسفی است.

فهرست مطالب

کتاب «از وجود به موجود» ساختار مشخصی دارد که خواننده را گام به گام با تحلیل لویناس از تجربه وجودی همراه می کند. اگرچه فهرست تفصیلی فصول در دسترس نیست اما می توان بر اساس محتوای فلسفی کتاب به سرفصل ها و مباحث اصلی آن اشاره کرد. کتاب با طرح مسئله وجود و تحلیل پدیدار «وجود» آغاز می شود. لویناس در اینجا مفهومی کلیدی به نام «آنجا هست» یا «il y a» را معرفی می کند. «آنجا هست» اشاره به یک زمینه وجودی بی شکل بی شخص و فراگیر دارد که پیش از ظهور هر موجود خاصی وجود دارد. این مفهوم بیانگر سنگینی و بار هستی است که به هیچ موجود خاصی تعلق ندارد و حالتی از ناشناس بودن و اضطراب را در بر می گیرد. لویناس این وضعیت را با پدیده هایی مانند زمزمه دائمی تاریکی شب یا حس تهوع مقایسه می کند تا تجربه پذیری آن را نشان دهد.

بخش های بعدی کتاب به چگونگی «برآمدن» یا «ایستادن» موجود (existent) از دل این «آنجا هست» می پردازد. این برآمدن فعلی است که موجود با آن خود را از زمینه بی شخص وجود جدا می کند و به صورت یک هستنده منفرد و متناهی ظاهر می شود. لویناس این فرآیند را با مفاهیمی چون «فردیت» «تنهایی» و «مواجهه با مرگ» پیوند می زند. او نشان می دهد که موجود با برآمدن از «il y a» وارد ساحت تنهایی بنیادین خود می شود؛ تنهایی که نه از انزوای اجتماعی بلکه از خود فعل وجود داشتن و مسئولیت آن ناشی می شود. مواجهه با مرگ نیز به عنوان نهایت تنهایی و پایان برآمدن در این تحلیل جایگاه ویژه ای دارد. این مباحث زمینه ساز طرح مسئله «جدایی» (separation) می شوند که برای لویناس اهمیتی حیاتی دارد و پایه فلسفه اخلاق او را تشکیل می دهد. در نهایت کتاب با بررسی نسبت موجود با آگاهی و زمان مسیر را برای اندیشه های پیچیده تر لویناس در آثار بعدی هموار می کند و خواننده را با نگاهی متفاوت به مسئله هستی و جایگاه انسان در آن آشنا می سازد.

نقد و امتیاز من

بررسی نظرات و نقدهایی که بر کتاب «از وجود به موجود» نوشته شده طیف متنوعی از واکنش ها را نشان می دهد. بسیاری از خوانندگان و متخصصان فلسفه اندیشه های امانوئل لویناس را که در این کتاب برای اولین بار به صورتی منسجم مطرح می شوند فوق العاده درخشان بکر و عمیق توصیف کرده اند. آن ها به ویژه از نگاه نوآورانه لویناس به مفاهیم بنیادینی چون وجود موجود تنهایی و رنج استقبال کرده اند. این کتاب به عنوان یکی از آثار اولیه لویناس برای بسیاری نقطه شروعی جذاب و البته چالش برانگیز برای ورود به جهان فکری او محسوب می شود. برخی خوانندگان اشاره کرده اند که این کتاب با وجود دشواری های خاص خود مقدمه ای مناسب برای آشنایی با دغدغه های اصلی لویناس پیش از طرح کامل فلسفه اخلاقش در «کلیت و بینهایت» است.

با این حال بخش قابل توجهی از نقدها متوجه دشواری فهم متن کتاب و به ویژه کیفیت ترجمه فارسی آن است. فلسفه لویناس ذاتاً پیچیده و نیازمند آشنایی با پیش زمینه های پدیدارشناسی و سنت فلسفه قاره ای است. او از واژگان خاصی استفاده می کند و ساختار جملاتش گاه نامتعارف است. این پیچیدگی طبیعی متن اصلی در فرآیند ترجمه به زبان فارسی چالش های مضاعفی را ایجاد کرده است. برخی خوانندگان معتقدند که ترجمه فارسی با وجود تلاش های مترجم نتوانسته است به طور کامل از پس این پیچیدگی برآید و در نتیجه فهم دقیق منظور لویناس دشوار شده است. این نقدها اغلب در مقایسه با ترجمه آثار فیلسوفان دیگر مانند هایدگر مطرح می شوند و برخی معتقدند که ترجمه آثار اگزیستانسیالیستی و پدیدارشناسانه در ایران با چالش های جدی روبروست. با وجود این نقدها اهمیت محتوای فلسفی کتاب و جایگاه آن در میان آثار لویناس باعث شده که همچنان مورد توجه قرار گیرد و خوانندگان با پشتکار برای فهم آن تلاش کنند.

از همین نویسنده مطالعه کنید

امانوئل لویناس آثار مهم و متعددی در طول حیات فلسفی خود به رشته تحریر درآورده که خوشبختانه شماری از آن ها به زبان فارسی نیز ترجمه شده اند. مطالعه این آثار در کنار «از وجود به موجود» به درک عمیق تر و جامع تر اندیشه او کمک شایانی می کند. یکی از مهم ترین آثار او کتاب «زمان و دیگری» (Le Temps et l’Autre) است. این کتاب که پیش از «از وجود به موجود» نوشته شده به بررسی نسبت زمان سوبژکتیویته و رابطه با دیگری می پردازد و نشان می دهد چگونه تجربه زمان و پدیدار شدن «آینده» با حضور دیگری گره خورده است. این اثر مقدمه ای بر نگاه لویناس به دیگری و اخلاق محسوب می شود.

اثر شاخص و شاهکار فلسفی لویناس کتاب حجیم و بسیار مهم «کلیت و بینهایت: رساله ای در باب برون بودگی» (Totalité et Infini: Essai sur l’extériorité) است. در این کتاب است که لویناس به طور کامل فلسفه اخلاقی خود را بسط می دهد و با نقد مفهوم «کلیت» در فلسفه غرب (که سوژه را در برگیرنده همه چیز می داند) مفهوم «بینهایت» را از طریق مواجهه با «چهره دیگری» مطرح می کند. این کتاب نقطه اوج اندیشه لویناس و محوری ترین اثر اوست که فهم آن نیازمند آشنایی با مباحث مقدماتی تر او از جمله آنچه در «از وجود به موجود» آمده می باشد.

اثر مهم دیگر لویناس که ریشه در مطالعات اولیه او دارد «نظریۀ شهود در پدیدارشناسی هوسرل» (Théorie de l’intuition dans la phénoménologie de Husserl) است. این کتاب پایان نامه دکترای لویناس است که در آن به تحلیل دقیق و انتقادی مفهوم شهود در فلسفه ادموند هوسرل بنیان گذار پدیدارشناسی می پردازد. مطالعه این کتاب برای درک نسبت لویناس با سنت پدیدارشناسی و چگونگی فاصله گرفتن تدریجی او از هوسرل و هایدگر اهمیت دارد. علاوه بر این ها آثار دیگری نظیر «اخلاق و بینهایت» (Éthique et infini) که مجموعه ای از گفت وگوهای لویناس است و به زبانی نسبتاً ساده تر به معرفی اندیشه های او می پردازد نیز برای علاقه مندان به فلسفه او قابل مطالعه هستند. این آثار در مجموع تصویری کامل تر از سیر تحول فکری لویناس و گستره تأثیرگذاری او در فلسفه معاصر ارائه می دهند.

سوالات متداول

خلاصه کتاب از وجود به موجود چیست؟

کتاب از وجود به موجود اثر لویناس تحلیلی از گذر از وجود بی شکل و عمومی (il y a) به ظهور موجود فردی است. این اثر به مفاهیم بنیادین تنهایی رنج و مسئولیت وجودی می پردازد و زمینه ساز فلسفه اخلاق اوست.

ایده اصلی کتاب از وجود به موجود چیست؟

ایده اصلی بررسی تمایز میان وجود بی شخص (il y a) و موجود فردی است که از آن پدیدار می شود. لویناس این ظهور و جدایی را مبنایی برای فهم تنهایی رنج و در نهایت اخلاق می داند.

امانوئل لویناس کیست؟

امانوئل لویناس (۱۹۰۶-۱۹۹۵) فیلسوف فرانسوی-لیتوانیایی قرن بیستم متأثر از پدیدارشناسی هوسرل و هایدگر بود. او به خاطر توسعه فلسفه اخلاقی مبتنی بر مسئولیت در قبال دیگری و مفهوم چهره شناخته می شود.

نظرات درباره کتاب از وجود به موجود چیست؟

خوانندگان اندیشه های لویناس در این اثر را عمیق و نوآورانه می یابند که دیدگاه های جدیدی درباره وجود و موجود ارائه می دهد. اما برخی نقدها به دشواری زبان فلسفی و چالش های ترجمه اشاره دارند که فهم کتاب را برای برخی دشوار کرده است.