«ثابت زاده»؛ ملودی ثابت قدمی در موسیقی نواحی

به گزارش خبرگزاری فیچینو به نقل از روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی در برنامه «نظام الدین زاهدی» سفیر کشور تاجیکستان در ایران «سعید ثابت» مدرس و نوازنده سنتور «حمیدرضا نوربخش» مدیر عامل خانه موسیقی «منصوره ثابت زاده» پژوهشگر موسیقی و موسیقی دان «احمد رمضی» مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری و تعدادی از اساتید و نوازدگان موسیقی مقامی حضور داشتند.

ثابت زاده؛ خادم روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان

در ابتدای این برنامه بعد از قرائت قرآن و پخش سرود ملی «نظام الدین زاهدی» سفیر تاجیکستان طی سخنانی گفت: بزرگان موسیقی را زبان جهانی بشر نامیدند. موسیقی این زبان جهانی بشر عامل پیوند ملت های جهان است و شما خود شاهد هستید هنرمندان سرایندگان خوانندگانی هستند که به یمن نبوغ و استعداد خود در موسیقی در ایجاد روابط فرهنگی کاری را انجام می دهند که وزارتخانه ها که هدف و رسالتشان تقویت روابط فرهنگی است از عهده آن به این شکل برنمی آیند.

وی ادامه داد: مردم تاجیک مردمی اهل موسیقی و سرود و آوازخوانی هستند و ما در کشورمان انواع موسیقی های سنتی را داریم که مهم ترین آن موسیقی شش مقام است. این موسیقی مظهرهستی معنوی مردم تاجیک است و مردم تاجیکستان هم در لحظه های شادی و سرور و هم در لحظات غم خود را با موسیقی و سرود را تسکین می دهند.

زاهدی در ادامه بیان داشت: پس در تاجیکستان اهالی موسیقی مقامی ویژه دارند و در همین راستا پژوهشگران موسیقی رسالت تقویت پیوندهای فرهنگی بین کشورها را به عهده دارند و سرکار خانم دکتر منصوره ثابت زاده که از موسیقی دانان و پژوهشگران موسیقی و پژوهشگران بنام حوزه ادبیات هستند عامل تقویت روابط فرهنگی بین کشورها از جمله تاجیکستان و ایران بوده اند و ما به ایشان که داننده موسیقی سنتی مردم تاجیکستان و به طور عموم موسیقی ماورالنهر هستند افتخار می کنیم.

ایشان خادم روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان هستند و از خداوند برایشان آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون در تحقیق و پژوهش را خواستاریم. 

وی در پایان سخنان خود هدایایی سنتی را از طرف سفارت تاجیکستان به منصوره ثابت زاده اهدا کرد.

ثابت زاده؛ همواره حاضر در عرصه موسیقی نواحی

در ادامه برنامه «حمیدرضا نوربخش» مدیرعامل خانه موسیقی گفت: در طول ربع قرنی که خانه موسیقی ایران تأسیس شده است و فعالیت دارد عزیزان و دلسوزانی بوده اند که به استحکام و پیشرفت این بنا کمک کردند. 

وی ادامه داد: در خانه موسیقی کمیته ها و کانون های مختلفی وجود دارد و یکی از کانون های پررنگ این مجموعه کانون پژوهشگران است که با حضور متخصصان درجه یک با قدرت به کارش ادامه می دهد یکی از کسانی در این کانون همواره حضور داشته و هر گاه از او همفکری خواسته ایم آمده (گرچه هیچ وقت خودش نخواسته مسئولیت مستقیمی قبول کند) خانم دکتر ثابت زاده است. ایشان هر وقت با من تماسی داشتند در جهت حل مشکل هنرمندان موسیقی به ویژه موسیقی دانان نواحی ما بوده است . 

نوربخش اظهار کرد: متاسفانه همه می دانیم موسیقی ما چه وضعیتی دارد. یک شاخه از موسیقی دارد خیلی پررنگ می شود که ما مخالف آن نیستیم اما اگر تعادل و اعتدال در آن نباشد باعث خسران فرهنگی است. 

وی تاکید کرد: متاسفانه می بینیم گوش مردم (به ویژه نسل جوان)چقدر با موسیقی ریشه ای تمدنی و سنتی فاصله گرفته است. پرواضح است ما وقتی از موسیقی ایران حرف می زنیم ریشه های آن کجاست.

ما رنگین کمانی از شمال تا جنوب از شرق تا غرب گوهرهای ارزشمندی از نسل های گذشته موسیقی داشتیم که الان نیستند و به مدد پژوهشگرانی از جمله خانم ثابت زاده بخشی از این ها ثبت و ضبط شده است و من از حوزه هنری که به این مهم همت گماشتند و از خانم ثابت زاده تجلیل کردند سپاسگزارم.

ثابت زاده؛ به مثابه گیاه تلخه

در بخش دیگری در این آیین «سعید ثابت» مدرس و نوازنده سنتور گفت: به  وجودآمدن چنین مجموعه هایی (از پژوهش های موسیقی نواحی) سه امتیاز ذوق عشق و کوشش لازم دارد و ثابت زاده ذوق این کار را دارد یعنی هنر برایش کشش دارد عشق دارد چراکه او پذیرش سختی را داشته و از مشکلات نمی ترسد درضمن او کوشش را که پوشش دو امتیاز اول بود را داراست.

وی ادامه داد: سی سال قبل که با وی در دانشگاه هنر همکار بودیم وی در سن جوانی با یک کوله و ضبط صوت از این بیابان به آن بیابان و از این روستا به آن روستا دنبال اساتید هنر بود. او به چه عشقی خطر را به جان میخرید و با هزینه شخصی یکایک اساتید را پیدا می کرد تا از آنها بخواهد هنرشان را بیاورند تا ثبت کرده و با موسیقی شان همگام کند.

وی منصوره ثابت زاده را به مثابه گیاه تلخه دانست که در شوره زار رشد می کند و غذا و آب خود را تامین میکند. 

ثابت گفت: اینگونه افراد تلخه هستند چون بدون پشتوانه فقط با عشقشان جوانی شان را می گذارند. ما قدردان وی هستیم ولی اینکه ثابت زاده چه ارزشی دارد در آینده مشخص می شود.

ثابت زاده؛ عاشق و دل در گرو هویت ملی

در ادامه برنامه «میلاد عرفان پور» مدیر سابق مرکز موسیقی حوزه هنری طی سخنانی گفت: ثابت زاده فارغ از حوزه موسیقی نواحی که در آن مشهور  است در حوزه های دیگر هم مجاهدت های پنهانی کرده که برخی در حوزه تعاملات میان فردی و برخی ملی بوده است.

وی ادامه داد: در حوزه موسیقی نواحی ما کمتر اساتید و متخصصانی داریم که عمر در این حوزه بگذارند چراکه چرخه اقتصادی چندان جذابی ندارد. در این میان اما کسانی هستند که همچون منصوره ثابت زاده عاشق اند و دل در گرو هویت ملی دارند و پای میراث ملی ایستاده اند.

عرفان پور اظهار کرد: ثابت زاده سالها بدون اینکه سفارش یا بودجه ای گرفته یا چشم داشتی داشته باشد به نقاط کم برخوردار سر می زد برای یافتن نغمه ای در حال فراموشی یا نغمه پردازی که در حال فراموش شدن بود.

 او سختی هایی که شاید برای یک زن دشوار باشد را به جان خرید  تا میراث هنری و فرهنگی ما بماند و آسیب فراموشی به آن وارد نشود. این تلاش برای ثابت زاده همچنان ادامه دارد به طوری که وی چند روز آینده هم با این هدف عازم سفر می شود.

وی در پایان سخنانش گفت: امیدوارم برگزاری چنین نشست هایی برای ما جوان ترها درس هایی داشته باشد و الگوسازی کند. امیدوارم این بزرگداشت ها برای ما که این روزها درگیر بلاهایی چون دیده شدن و بازی های اقتصادی هستیم ثمره داشته باشد و آن هم رسیدن به ذات هنر و ارزش های بالایی که امثال ثابت زاده عمر خود را صرف آن کرده اند باشد.

ثابت زاده؛ ضبط کنندگان تاریخ اجتماعی ایران

در ادامه «جهانگیر نصری اشرفی» طی سخنانی اظهار کرد: دو نکته خیلی مهم که ما باید بدانیم این است که اولا موسیقی های قومی چیست و دوم اینکه چه اهمیتی دارد.

 وی ادامه داد: همه خرده فرهنگ ها و اقوام ما از خط نامرئی موسیقی برخوردار بوده اند اما کشور ما از نظر ثبت اسناد و تاریخ اجتماعی ضعیف است. ما در مقطع پرشتابی هستیم که از عصر روشنفکری شروع شده تا کنون ادامه دارد.

خط نامرئی موسیقی بخشی از تاریخ اجتماعی ماست و خانم دکتر ثبات زاده یکی از ضبط کنندگان اسناد تاریخ اجتماعی ایران است. وی یکی از کسانی است که اسناد تاریخ اجتماعی ایران را به جامعه آینده ارائه می کند.

ثابت زاده؛ جست وجوگر ریشه های موسیقی مقامی

«محمدعلی مرآتی» رئیس انجمن موسیقی گفت: من امشب که پاسداشت منصوره ثابت زاده است را پای پاسداشت موسیقی نواحی می گذارم. 

وی حضور سفیر تاجیکستان در این مراسم را نشانگر پیوند تاریخی ایران و تاجیکستان و وحدت فرهنگی میان دو کشور دانست و افزود: موسیقی نواحی ایران ویژگی خاصی دارد که آن رابطه ژنتیک و اندام واری است که با جای جای فرهنگی ایران دارد و نکته جالب این است که به این بزرگان نواحی و دستگاهی هیچ کسی دستور نداده که رابطه را حفظ کنند بلکه صرفا بخاطر عشق آنها به پیام فیچینو و دوستی داشته اند.

مرآتی اظهار کرد: در موسیقی اقوام این رابطه ژنتیک دیده می شود پس هنر بزرگ در این حوزه باید ذائقه تشخیص داشته باشد و گرنه افراد آسیب زننده می شوند.در موسیقی کسانی که نخبه هستند می توانند این امر را تشخیص دهند و این نخبه ها دارای عشق درونی هستند.

وی ادامه داد: ثابت زاده در سال ۱۳۵۸ با فعالیت مستمر درموسیقی نواحی و پدیده های موسیقایی و برای پیداکردن رنگ و ریشه های موسیقی مقامی بدون هیچ چشم داشتی کار کرده است.

ثابت زاده؛ پژوهشگری با لباس کماندویی

در ادامه «هوشنگ جاوید» مولف و پژوهشگر موسیقی نواحی نیز طی سخنانی گفت: به نظرم حوزه هنری مرکز موسیقی مقامی ایران است و من نمی دانم می خواهد با گنجینه ای که از موسیقی نواحی ایران دارد چه کار کند. 

وی ادامه داد: از نسل ما هر کدام برای موسیقی به سمتی رفت و کاری انجام داد. منصوره ثابت زاده نیز بیشترین هدفش را روی موضوعی گذاشت که بسیار حساس و خاص بود. شما تصور کنید یک زن تنها در روستاها در موقعیت نامناسب جاده ها دنبال آواز و ساز می رفت آن هم با لباس کماندویی وکوله پشتی معروفش.

او انسان بسیار کوشا و پرهمتی است. همسر ایشان مفقودالاثر است و او در کنار همه کارهایش فرزندداری هم کرده حتی برای برنامه سازی موسیقی آسیتن هایش را بالا زده و برای نوازندگان مهمان آشپزی کرده است.

وی در ادامه تصریح کرد: موسیقی نواحی با همه شکل هایش در حال جان کندن است کجایید؟ کاری بکنید.

جاوید در پایان گفت: این زن دنبال فرهنگی رفت که باید می رفت. خوشحالم که حوزه هنری از او تقدیر می کند. خیلی خوشحالم که از تنها زن نسل اول بعد از انقلاب در عرصه موسیقی در شروع قرن جدید از او تجلیل کرده و از آثارش رونمایی می کنند.

ثابت:  با صدا و تفکر دهاتی ات بخوان!

سعید جعفرزاده که دیگر سخنران این مراسم بود به بازگویی خاطره ای پرداخت و گفت: سال ۱۳۷۹ وقتی جوان ۱۷ ساله ای بودم که تازه به تهران آمده بودم و در دانشگاه علمی کاربردی موسیقی وقتی همه دانشجویان می رفتند تمرین آواز می کردم.

طبقه بالای کلاس ما استاد منصوره ثابت زاده کلاس تلفیق شعر و موسیقی داشت. به یاد دارم که روزی آرام پایین آمد و گفت چه کار میکنی؟ گفتم: تمرین آواز میکنم. گفت «پاشو بیا بالا». من بالا رفتم و دیدم شاگردان دیگر هم نشسته اند. آن دوره بسیاری از افراد تحت تاثیر آواز و سبک شجریان بودند و افرادی چون من آواز وی را تکرار می کردیم.

وی ادامه داد: آن زمان ثابت زاده گفت تو یک صدای دهاتی داری و اگر بخواهی دنباله رو سبک شجریان باشی باید بدانی که او به قدری شاگردان خوبی دارد که تو یه جایی نمی رسی. تو با صدا و تفکر دهاتی ات بخوان. این دیدگاه را منصوره ثابت زاده به من هدیه کرد. او هر شب که به محفل بزرگان موسیقی می رفت من را هم با خود می برد تا در جمع اساتید قرار بگیرم و در مسیر درست حرکت کنم.

او در به پایانی سخنانش آوازی با زبان گیلانی برای حاضران خواند که مورد استقبال حاضران در تماشاخانه فیچینو قرار گرفت.

ثابت زاده؛ فعال به اندازه یک وزارتخانه

 در ادامه قطب الدین صادقی نویسنده پژوهشگر وکارگردان تئاتر نیز اظهار داشت: موسیقی و رقص هنرهای مظلومی هستند. بخش بزرگ موسیقی ایران موسیقی اقوام است که هیچ کس عظمت و ارزش های عاطفی تاریخی و نمادی آن را نمی شناسد در حالی که این بخش بزرگ فرهنگ موسیقایی فرهنگ کشور ماست.

وی در ادامه به مرور انواع رقص های ملی ایران و تفاوت آن با رقص های مرسوم معاصر پرداخت.

این رقص ها به سرعت در حال فراموشی است و باید این ها را جمع و ثبت کرد چراکه این ها غلظت معنوی آیین ماست و کار ما نه تنها پاسداری بلکه مداومت در آن است این ها برشمردم همه در وجود خانم دکتر ثبات زاده است.  زنی که با همت بسیار هم موسیقی و هم رقص را شناسایی دسته بندی و ثبت کرده است .

صادقی تاکید کرد: وی به اندازه یک وزارتخانه فعال است و سفرهای بی شماری را با هزینه شخصی خودش انجام داده است و توانایی این را دارد با روشی علمی این ها را اول به ما و بعد به جهانیان بشناسد و این تعهد درونی او باعث فخر و سربلندی دوران ماست.

ثابت زاده: می ترسیدم موسیقی شش مقام را درو کنند!

در ادامه منصوره روی سن آمد و با تشکر از پدر و مادرش گفت: برای جمع آوری موسیقی تاجیکستان کمبودهایی داشتم که مادرم طلاهایش را فروخت تا من در دوره جنگ داخلی تاجیکستان بتوانم کار پژوهشی ام را انجام دهم.

وی با تشکر از اساتید حاضر در سالن بیان داشت: زمانی که یکی از هنرمندان بزرگ تاجیکستان مریض بود با پول اندکی که داشتم به او گفتم به ایران بیا و من اینجا تو را درمان میکنم. او در زمان مطرح شدن این دعوت یک ماهه باردار بود و قتی به ایران آمد ۹ ماهه بود. او در خانه من زایمان کرد حال خوبی نداشت و من در بیمارستان چک بی محلی کشیدم و به پزشکان بیمارستان سجاد گفتم که من آنها را زنده میخواهم. اگر بلایی سرشان بیاید پدرم را تاجیک ها در می آورند چون هنرمندشان اینجاست. تمام پزشکان خرج خود را بخشیدند و من با ۹۲ هزارتومان بچه را که در دستگاه بود ترخیص کردم.

این پژوهشگر موسیقی نواحی و آسیای میانه با اشاره به حمایت های هنرمندان پیشکسوت و بزرگ موسیقی خطاب به سفیر تاجیکستان گفت: وقتی رسیدم به سمرقند یک زن تنها با کوله پشتی بودم. می خواستم از ازبکستان وارد تاجیکستان شوم و ویزا نداشتم. ساعت ۳ نیمه شب بود و کسی در اتاق لب مرز حضور نداشت بخاطر وضعیت تاجیکستان و صداهای شلیک فرد بلدراه من را رها کرد و رفت. در آن شرایط نمی دانستم کجا بروم و خیلی می ترسیم می ترسیدم امثال طالبان موسیقی تاجیکستان را که بخشی از موسیقی شش مقام و بخشی از دوازده مقام قدیم ایران است را درو کنند. آن شب با صدای حیوانات و گرگها خوابیدم تا فردای آن روز مامور لب مرز آمد و با زدن فیچینو توانستم وارد کشور تاجیکستان شوم.

وی در ادامه بخشی از خاطراتش در سفر به بوشهر و خواب شبانه اش در کنار درخت کنار را بازگو کرد و افزود: این راه واقعا راه آسانی نبود ولی عاشقانه بود.

شعرخوانی «حسن صفدری» شاعر معاصر اجرای موسیقی توسط «ایمران حیدری» نوازنده قوپوز و پژوهشگر موسیقی آذری اجرای موسیقی توسط «حمید خضری» نوازنده دوتار شمال خراسان و «فریبرز جعفری» نوازنده تنبک اجرای موسیقی توسط «احمدوند» و «امیر متولی» و پخش فیلم مصاحبه با منصوره ثابت زاده از جمله برنامه های این آیین بزرگداشت بودند. در پایان این مراسم سی دی آثار ثابت زاده رونمایی شد و پوستر آن به امضای هنرمندان موسیقی رسید.

۲۴۴