اظهارنامه مالیات بر ارث

اظهارنامه مالیات بر ارث فرمی هست که وراث باید بعد از فوت متوفی به سازمان امور مالیاتی ارائه بدن تا دارایی ها، بدهی ها و هزینه های مربوط به متوفی مشخص بشه و مالیات بر ارث محاسبه بشه. این اظهارنامه نقش کلیدی داره تا شما بتونید به شکل قانونی اموال به جا مونده رو به نام خودتون بزنید و توشون دخل و تصرف کنید.

فوت یک عزیز، خودش به اندازه کافی دردناک و سخته. در کنار غم و اندوهی که روی دوش آدم سنگینی می کنه، مسائل قانونی و اداری زیادی هم پیش می آد که آدم رو حسابی گیج و کلافه می کنه. یکی از این مسائل مهم و البته گاهی پیچیده، بحث مالیات بر ارثه. راستش رو بخواهید، خیلی ها تا قبل از اینکه خدای نکرده با این موضوع مواجه بشن، اصلاً از جزئیاتش خبر ندارن یا فکر می کنن یه فرآیند خیلی مبهم و سخته. اما نگران نباشید، چون ما اینجا هستیم تا این مسیر رو براتون روشن کنیم و قدم به قدم کنار هم بریم جلو تا بتونید با خیال راحت این مرحله رو هم پشت سر بذارید.

قوانین مالیات بر ارث، به خصوص بعد از اصلاحاتی که تو سال ۱۳۹۵ اتفاق افتاد، تغییرات مهمی داشتن. همین تغییرات باعث شده که خیلی ها حسابی سردرگم بشن و ندونن باید چیکار کنن. هدف ما از این مقاله اینه که همه چیز رو از سیر تا پیاز به زبان ساده و خودمانی براتون توضیح بدیم؛ از اینکه اصلاً اظهارنامه مالیات بر ارث چیه، سامانه الکترونیکی اش کجاست، چه فرم هایی داره (فرم ۲۶ و ۳۴ که خیلی مهمه)، چه مدارکی نیاز دارید، و تا کجا مهلت دارید کارها رو انجام بدید. پس با ما همراه باشید.

اظهارنامه مالیات بر ارث چیست و چرا باید آن را تسلیم کرد؟

شاید اولین سوالی که براتون پیش میاد این باشه که اصلاً این «اظهارنامه مالیات بر ارث» که اینقدر اسمش رو می شنویم، دقیقاً چیه و چرا باید اون رو تکمیل کنیم؟ خب، بذارید ساده بهتون بگم.

تعریف ساده و کاربرد اظهارنامه مالیات بر ارث

اظهارنامه مالیات بر ارث، یک جور لیست برداره که شما به عنوان وراث متوفی، باید تهیه کنید و به سازمان امور مالیاتی تحویل بدید. توی این لیست، شما تمام دارایی هایی که از عزیز از دست رفته تون به جا مونده (مثل خونه، ماشین، پول تو بانک، سهام و…) رو به همراه بدهی ها و هزینه هایی که اون مرحوم داشته (مثل قرض، مهریه، هزینه های کفن و دفن و…) دقیقاً مشخص می کنید. این فرم مثل یک سند رسمی میمونه که شما به کمکش شفاف سازی می کنید که چه چیزهایی به ارث رسیده و چه چیزهایی هم باید از این ارث کم بشه.

حالا چرا باید این کار رو انجام بدیم؟ دو تا دلیل اصلی وجود داره:

1. محاسبه مالیات: سازمان امور مالیاتی با داشتن این اطلاعات، می تونه مالیات بر ارث واقعی رو محاسبه کنه. یعنی بر اساس اون دارایی ها و بدهی هایی که شما اعلام می کنید، می بینن چقدر باید مالیات پرداخت بشه.
2. امکان قانونی تصرف در ترکه: تا وقتی این اظهارنامه رو تحویل نداده باشید و مالیات مربوطه رو پرداخت نکنید، نمی تونید هیچ تصرف قانونی تو اون دارایی ها داشته باشید. یعنی نه می تونید خونه رو بفروشید، نه ماشین رو به نام بزنید، و نه پول های بانکی رو برداشت کنید. پس این اظهارنامه، در واقع، کلید شما برای باز کردن قفل ارثیه و استفاده از اون به شکل قانونیه.

مبانی قانونی: قانون مالیات های مستقیم (مواد ۱، ۲، ۱۷ و ۲۶)

اینکه چرا باید مالیات بر ارث پرداخت کنیم و اظهارنامه بدیم، ریشه های قانونی محکمی داره که تو «قانون مالیات های مستقیم» بهش اشاره شده. چند تا از مواد این قانون که باید حواسمون بهشون باشه، اینها هستن:

• ماده ۱: این ماده خیلی رک و پوست کنده میگه که هر وقت یک نفر فوت می کنه (چه فوت واقعی و چه فوت فرضی)، اگه ازش اموالی باقی بمونه و به ورثه اش برسه، ورثه طبق این قانون مشمول پرداخت مالیات بر ارث میشن. یعنی فرقی نمیکنه که متوفی چقدر مال داشته، به هر حال باید بابتش مالیات پرداخت بشه.
• ماده ۲: اینجا توضیح میده که «اموال مشمول مالیات بر ارث» شامل چه چیزهایی میشه. کلاً هر چیزی که از متوفی به جا مونده، چه منقول (مثل پول، سهام، ماشین، طلا و جواهرات) و چه غیرمنقول (مثل زمین، خانه، مغازه) و حتی مطالبات (مثل پولی که کسی به متوفی بدهکار بوده و میشه ازش گرفت)، همه این ها مشمول مالیات میشن. البته یه نکته مهم داره، اینکه بدهی ها و هزینه های مشخصی مثل دیون متوفی، واجبات مالی و عبادی (مثل خمس و زکات یا نماز و روزه قضا) و هزینه های کفن و دفن (طبق عرف)، از این اموال کم میشه و بعد مالیات محاسبه میشه.
• ماده ۱۷: این ماده به نرخ های مالیاتی مربوط میشه. یعنی بهتون میگه که بر اساس درجه قرابت وراث با متوفی و نوع دارایی، چقدر مالیات باید پرداخت بشه. مثلاً نرخ مالیات برای فرزندان یا همسر کمتر از نرخ مالیات برای عمو یا دایی هست. همینطور نرخ مالیات برای سپرده های بانکی با نرخ مالیات برای املاک فرق داره.

طبق قانون مالیات های مستقیم، پرداخت مالیات بر ارث و تکمیل اظهارنامه اون، نه فقط یک تکلیف اداری، که یک الزام قانونیه و برای هرگونه دخل و تصرف در ترکه ضروریه. پس جدی بگیریدش!

• ماده ۲۶: این ماده هم دقیقاً به همین اظهارنامه مالیات بر ارث اشاره می کنه و می گه که وراث باید چه اطلاعاتی رو تو این فرم وارد کنن.

در واقع، این مواد قانونی مثل یک راهنما عمل می کنن و بهتون نشون میدن که باید چیکار کنید و چه انتظاراتی ازتون میره. پس اگه می خواید بدون دردسر امور مالیاتی رو انجام بدید، بهترین راه اینه که با این قوانین آشنا بشید و طبق اون ها عمل کنید.

سامانه الکترونیکی اظهارنامه مالیات بر ارث (ersportal.tax.gov.ir)

حالا که فهمیدیم اظهارنامه مالیات بر ارث چیه و چرا باید اون رو ارائه بدیم، سوال بعدی اینه که از کجا باید اقدام کنیم؟ خوشبختانه، مثل خیلی از کارهای اداری دیگه، الان دیگه نیازی نیست حتماً حضوری برید و کلی تو صف وایسید. سازمان امور مالیاتی برای این کار هم یک سامانه آنلاین در نظر گرفته.

معرفی سامانه و آدرس دقیق

سازمان امور مالیاتی، سامانه ای به اسم ersportal.tax.gov.ir رو برای ثبت الکترونیکی اظهارنامه مالیات بر ارث راه اندازی کرده. این سامانه در واقع بخشی از همون سیستم جامع مالیاتی کشوره که قراره کارها رو برامون راحت تر کنه. اما یه نکته خیلی مهم وجود داره که باید حسابی حواستون بهش باشه: این سامانه فقط برای کسانی قابل استفاده هست که متوفی اون ها بعد از سال ۱۳۹۵ فوت کرده باشه. اگه خدای نکرده عزیز شما قبل از این سال فوت شده، متأسفانه باید به صورت حضوری به اداره امور مالیاتی مربوط به آخرین محل سکونت متوفی مراجعه کنید. پس این فرق رو حتماً تو ذهنتون داشته باشید.

پیش نیازها: ثبت نام و دریافت نام کاربری و رمز عبور در درگاه ملی خدمات مالیات

مثل هر سامانه دولتی دیگه ای، برای استفاده از ersportal.tax.gov.ir، اول از همه نیاز به نام کاربری و رمز عبور دارید. این نام کاربری و رمز عبور رو هم باید از یک سامانه دیگه، یعنی «درگاه ملی خدمات مالیات» به آدرس my.tax.gov.ir بگیرید. بدون این ثبت نام، عملاً نمی تونید وارد سامانه اظهارنامه مالیات بر ارث بشید.

مراحل گام به گام ثبت نام تو my.tax.gov.ir این شکلیه:

1. ورود به درگاه: اول وارد آدرس my.tax.gov.ir بشید.
2. انتخاب گزینه ثبت نام: معمولاً یک گزینه برای «ثبت نام» یا «ایجاد حساب کاربری» وجود داره که باید روی اون کلیک کنید.
3. وارد کردن اطلاعات اولیه: اطلاعاتی مثل کد ملی، تاریخ تولد، شماره تلفن همراه (که باید به نام خودتون باشه) و یک کد امنیتی رو وارد می کنید.
4. تایید اطلاعات: بعد از وارد کردن اطلاعات، یک کد تایید به شماره موبایلتون ارسال میشه که باید اون رو تو سامانه وارد کنید.
5. دریافت نام کاربری و رمز عبور: معمولاً بعد از این مرحله، نام کاربری (که همون کد ملی شماست) و یک رمز عبور اولیه براتون ارسال میشه. حواستون باشه که این رمز عبور رو می تونید بعداً از طریق تنظیمات پروفایل شخصیتون تغییر بدید.

این ثبت نام خیلی مهمه، پس مطمئن بشید که با دقت انجامش میدید و اطلاعات رو درست وارد می کنید.

راهنمای گام به گام ورود به سامانه ersportal.tax.gov.ir

حالا که نام کاربری و رمز عبور رو از درگاه ملی خدمات مالیات گرفتید، بریم سراغ ورود به سامانه اصلی اظهارنامه:

1. ورود به آدرس سامانه: تو مرورگرتون آدرس ersportal.tax.gov.ir رو وارد کنید و دکمه اینتر رو بزنید.
2. صفحه ورود: یک صفحه ورود براتون باز میشه که ازتون نام کاربری، رمز عبور و یک کد امنیتی میخواد.
3. وارد کردن اطلاعات:
   • نام کاربری: کد ملی خودتون (همون کدملی که باهاش تو درگاه ملی مالیات ثبت نام کردید)
   • رمز عبور: رمزی که از سامانه my.tax.gov.ir براتون ارسال شده یا خودتون تغییرش دادید.
   • کد امنیتی: عددهای توی تصویر رو دقیقاً تو کادر وارد کنید.
4. کلیک روی دکمه ورود: بعد از اینکه همه اطلاعات رو وارد کردید، روی دکمه «ورود» کلیک کنید.

اگه اطلاعات رو درست وارد کرده باشید، وارد پرتال شخصی خودتون در سامانه اظهارنامه مالیات بر ارث میشید و می تونید مراحل تکمیل اظهارنامه رو شروع کنید. اگه مشکلی تو ورود داشتید، اول مطمئن بشید که نام کاربری و رمز عبور رو درست وارد کردید و اگه باز هم نشد، ممکنه نیاز باشه رمز عبورتون رو تو درگاه ملی خدمات مالیات بازیابی کنید.

تفاوت اساسی فرم 26 و فرم 34 اظهارنامه مالیات بر ارث

یکی از گیج کننده ترین قسمت ها برای وراث، همین تفاوت بین فرم ۲۶ و فرم ۳۴ اظهارنامه مالیات بر ارثه. خیلی ها نمیدونن کدوم رو باید پر کنن یا اصلاً فرقشون چیه. نگران نباشید، خیلی هم پیچیده نیست، کافیه یه بار قشنگ متوجه تفاوت های اصلیشون بشید.

فرم 26: اظهارنامه اولیه با قابلیت کسر دیون و هزینه ها

فرم ۲۶ رو میشه گفت همون فرم اصلی و اولیه برای اظهارنامه مالیات بر ارثه. معمولاً اگه از فوت متوفی کمتر از یک سال گذشته باشه، وراث سراغ این فرم میرن. ویژگی مهم و کلیدی فرم ۲۶ اینه که به شما اجازه میده علاوه بر دارایی ها، دیون (بدهی ها) و هزینه های مربوط به متوفی رو هم اعلام کنید. یعنی چی؟ یعنی:

• هزینه های کفن و دفن: مخارجی که برای مراسم خاکسپاری و تدفین شده.
• واجبات مالی و عبادی: مثل خمس، زکات، نماز و روزه قضا که از ذمه متوفی باقی مونده.
• دیون متوفی: بدهی هایی که متوفی به افراد دیگه (حقیقی یا حقوقی) داشته، مثل مهریه، وام های بانکی و قروض دیگه.

همه این موارد رو میشه تو فرم ۲۶ اظهار کرد و سازمان امور مالیاتی بعد از بررسی و تأیید، اون ها رو از کل دارایی های متوفی کم می کنه. این خیلی مهمه، چون باعث میشه پایه مالیاتی که روش مالیات محاسبه میشه، کمتر بشه و در نتیجه مالیات کمتری پرداخت کنید. پس اگه زمان فوت کمتر از یک سال هست و متوفی بدهی یا هزینه ای داشته، حتماً از فرم ۲۶ استفاده کنید.

فرم 34: اظهارنامه تکمیلی بدون قابلیت کسر دیون و هزینه ها

فرم ۳۴ رو میشه یک جور اظهارنامه «تکمیلی» یا «ثانویه» در نظر گرفت. این فرم در دو حالت بیشتر کاربرد داره:

1. گذشت بیش از یک سال از فوت: اگه از فوت متوفی بیشتر از یک سال گذشته باشه و شما تا الان اظهارنامه مالیاتی نداده باشید، باید از فرم ۳۴ استفاده کنید.
2. پس از تکمیل فرم ۲۶ و اضافه شدن دارایی جدید: ممکنه شما قبلاً فرم ۲۶ رو پر کرده باشید و بعداً متوجه بشید که متوفی دارایی دیگه ای هم داشته که از قلم افتاده. تو این حالت، برای اضافه کردن اون دارایی جدید، باید از فرم ۳۴ استفاده کنید.

تفاوت اصلی و مهم فرم ۳۴ با فرم ۲۶ اینه که تو فرم ۳۴، امکان کسر دیون و هزینه ها رو ندارید. یعنی شما فقط می تونید دارایی های متوفی رو اعلام کنید و دیگه نمیتونید بدهی ها یا هزینه هایی که اون مرحوم داشته رو ازش کم کنید. این خودش می تونه باعث بشه که مالیات بیشتری پرداخت کنید. به خاطر همین، اگه در زمان قانونی (یعنی تا یک سال بعد از فوت) اقدام کنید و فرم ۲۶ رو پر کنید، به نفعتون خواهد بود.

جدول مقایسه ای جامع فرم 26 و 34

برای اینکه این تفاوت ها رو بهتر و واضح تر ببینید، یه جدول مقایسه ای براتون آماده کردیم:

ویژگی	فرم 26	فرم 34
زمان استفاده اصلی	معمولاً برای متوفیانی که کمتر از یک سال از فوتشان گذشته.	معمولاً برای متوفیانی که بیش از یک سال از فوتشان گذشته، یا جهت اظهار دارایی های جدید پس از تکمیل فرم 26.
قابلیت کسر دیون و هزینه ها	دارد. امکان کسر هزینه های کفن و دفن، واجبات مالی/عبادی، و دیون متوفی.	ندارد. صرفاً اظهار دارایی ها، بدون امکان کسر دیون و هزینه ها.
ماهیت	اظهارنامه اولیه و جامع تر.	اظهارنامه تکمیلی یا برای موارد خاص.
پیامدهای عدم اقدام به موقع	در صورت عدم اقدام تا یک سال، مجبور به استفاده از فرم 34 (بدون کسورات) می شوید.	باعث تأخیر در انتقال قانونی اموال می شود.

با دیدن این جدول، فکر کنم دیگه تفاوت این دو فرم براتون روشن شد. پس حواستون باشه که کدوم فرم رو انتخاب می کنید تا بهترین نتیجه رو بگیرید و متحمل هزینه های اضافی نشید.

راهنمای گام به گام تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم 26 و 34)

خب، رسیدیم به بخش اصلی و مهم ماجرا: چطور اظهارنامه مالیات بر ارث رو تکمیل کنیم؟ این بخش رو به صورت گام به گام براتون توضیح میدم تا دیگه هیچ ابهامی نمونه. بیشتر مراحل برای هر دو فرم ۲۶ و ۳۴ یکسانه، اما برای بخش دیون و هزینه ها، توضیحات جداگانه ای برای فرم ۲۶ میدم.

مراحل مشترک در تکمیل هر دو فرم (با تاکید بر جزئیات)

اول از همه، بعد از اینکه وارد سامانه ersportal.tax.gov.ir شدید، با یک داشبورد مواجه میشید. در اونجا باید یک اظهارنامه جدید ثبت کنید و نوع فرم (۲۶ یا ۳۴) رو انتخاب کنید. بقیه مراحل از این قراره:

گام ۱: انتخاب نوع فرم (26 یا 34) در سامانه و شروع فرآیند

بعد از ورود به سامانه، روی گزینه ثبت اظهارنامه جدید یا مشابه آن کلیک می کنید. در صفحه ای که باز می شود، سامانه از شما می پرسد که قصد تکمیل کدام نوع اظهارنامه را دارید (فرم ۲۶ یا فرم ۳۴). نوع فرم را با توجه به شرایط خودتان (که در بخش قبلی توضیح دادیم) انتخاب کرده و روی دکمه تایید و ادامه کلیک کنید.

گام ۲: تأیید و تکمیل اطلاعات هویتی وراث و اطلاعات تماس

در این مرحله، سامانه اطلاعات هویتی شما (به عنوان یکی از وراث که اظهارنامه رو ثبت می کنه) رو نمایش میده. این اطلاعات معمولاً از روی ثبت نام شما در درگاه ملی مالیات گرفته شده. لطفاً این اطلاعات رو با دقت بررسی کنید و اگه نیاز به ویرایش داره، اون رو اصلاح کنید. همچنین باید اطلاعات تماس مثل شماره تلفن و آدرس ایمیل رو هم وارد یا تایید کنید. این اطلاعات برای ارتباطات بعدی سازمان با شما خیلی مهمه.

گام ۳: درج دقیق اطلاعات متوفی (شامل شماره ملی، تاریخ فوت، کد پستی و آدرس آخرین محل سکونت)

اینجا نوبت به وارد کردن اطلاعات مربوط به متوفی میرسه. این اطلاعات باید کاملاً دقیق و بر اساس مدارک شناسایی متوفی باشه. مواردی که باید وارد کنید:

• شماره ملی متوفی
• تاریخ تولد متوفی
• تاریخ دقیق فوت (بر اساس گواهی فوت)
• کد پستی و آدرس دقیق آخرین محل سکونت متوفی (این مورد برای تعیین اداره مالیاتی مربوطه حیاتیه).
• نام و نام خانوادگی متوفی
• نام پدر

تأکید می کنم که دقت تو این بخش خیلی مهمه، چون هرگونه اشتباه ممکنه فرآیند رو با مشکل مواجه کنه.

گام ۴: وارد کردن جزئیات گواهی انحصار وراثت (شماره، تاریخ صدور، مرجع صادرکننده، وضعیت قطعی یا موقت)

همونطور که میدونید، برای انجام امور مربوط به ارث، داشتن گواهی انحصار وراثت ضروریه. تو این مرحله، باید اطلاعات مربوط به این گواهی رو وارد کنید:

• شماره گواهی انحصار وراثت
• تاریخ صدور گواهی
• مرجع صادرکننده گواهی (مثلاً شعبه دادگاه خانواده)
• وضعیت گواهی (قطعی یا موقت): اگه گواهی موقت دارید، حتماً این موضوع رو مشخص کنید. گواهی قطعی بعد از طی مراحل قانونی و اطمینان از نبود ورثه دیگر صادر میشه.

در صورتی که گواهی انحصار وراثت رو هنوز دریافت نکرده اید، باید قبل از تکمیل اظهارنامه، برای گرفتن اون اقدام کنید.

گام ۵: اظهار و ثبت مشخصات دقیق اموال و دارایی های متوفی

این بخش، قلب اظهارنامه مالیاتیه و باید با نهایت دقت و جزئیات تکمیل بشه. هرچیزی که از متوفی به جا مونده، از ریز تا درشت، باید اینجا اعلام بشه. سامانه معمولاً دسته بندی های مختلفی برای دارایی ها داره:

• املاک:
  • نوع ملک (مسکونی، تجاری، اداری، زمین)
  • پلاک ثبتی و آدرس دقیق ملک
  • کاربری (اگه مشخصه)
  • مساحت اعیانی و عرصه
  • ارزش اعلامی (ارزشی که شما برای ملک در نظر می گیرید؛ البته سازمان خودش ارزش گذاری نهایی رو انجام میده).

  برای هر ملک، باید دکمه افزودن جدید رو بزنید و اطلاعاتش رو جداگانه وارد کنید.

• خودرو:
  • نوع خودرو (سواری، وانت و…)
  • مدل و سال ساخت
  • شماره پلاک
  • شماره موتور و شاسی
  • ارزش اعلامی

  اگه چند تا ماشین داشته، برای هر کدوم جداگانه این اطلاعات رو وارد کنید.

• سپرده های بانکی:
  • شماره حساب
  • نوع حساب (کوتاه مدت، بلندمدت، جاری)
  • نام بانک و شعبه
  • موجودی حساب در تاریخ فوت (باید از بانک گواهی بگیرید).
• سهام، اوراق مشارکت، حق الامتیاز:
  • نام شرکت یا اوراق
  • تعداد سهام/اوراق
  • کد معاملاتی (اگه سهام بورسیه)
  • ارزش در تاریخ فوت
• سیم کارت: (بله، سیم کارت هم جزو دارایی ها محسوب میشه!)
  • شماره سیم کارت
  • نام اپراتور
• طلا و جواهرات، وجوه نقدی و سایر دارایی ها:
  • برای این موارد، باید جزئیات رو بنویسید (مثلاً: ۵۰ گرم طلای ۱۸ عیار به ارزش تقریبی … ریال یا ۵۰ میلیون ریال وجه نقد در منزل).

هر بار که اطلاعات یک دارایی رو وارد می کنید، دکمه افزودن یا ثبت رو بزنید تا به لیست دارایی ها اضافه بشه و بعد برید سراغ دارایی بعدی. اگه دارایی جدیدی برای یک دسته ندارید، روی ادامه کلیک کنید.

گام اختصاصی فرم 26: وارد کردن دیون و هزینه ها

این بخش فقط برای کسانی هست که دارن فرم ۲۶ رو تکمیل می کنن. اینجا می تونید دیون و هزینه هایی که تو بخش سوم توضیح دادیم رو وارد کنید. هرچیزی که از اموال متوفی کم میشه و مالیات کمتری براتون میاره.

۴.۲.۱. دیون متوفی:

دیون یعنی بدهی هایی که متوفی داشته و باید از اموالش پرداخت بشه. این دیون می تونه شامل موارد زیر باشه:

• مهریه همسر: اگه متوفی مرد بوده و همسرش مهریه داشته، مبلغ مهریه جزو دیون محسوب میشه و از ترکه کسر میشه.
• بدهی به اشخاص حقیقی و حقوقی: هرگونه قرض یا وامی که متوفی به اشخاص یا بانک ها داشته.
• تعهدات قراردادی: مثل اجاره بهایی که هنوز پرداخت نشده یا اقساطی که باید پرداخت میشد.

مدارک اثبات دیون و سقف کسر: یادتون باشه که هر دینی که اعلام می کنید، باید مدرک معتبری برای اثباتش داشته باشه (مثل سند ازدواج برای مهریه، قرارداد وام بانکی، چک، سفته یا اقرارنامه رسمی). سازمان امور مالیاتی سقف مشخصی برای کسر دیون در نظر می گیره و نمیشه هر مبلغی رو بدون مدرک کسر کرد.

۴.۲.۲. هزینه های واجب النفقگی و واجبات مالی/عبادی:

این هزینه ها هم جزو مواردی هستن که از ترکه متوفی کم میشن:

• هزینه های کفن و دفن: مخارجی که برای آماده سازی متوفی، مراسم خاکسپاری، قبر و مراسم معمول (مثل مجلس ختم) صرف شده. این هزینه ها بر اساس عرف منطقه محاسبه میشه و سقف مشخصی داره.
• واجبات مالی و عبادی:
  • واجبات مالی: مثل خمس و زکات معوقه که بر ذمه متوفی بوده.
  • واجبات عبادی: مثل نماز و روزه های قضا که متوفی تو طول عمرش انجام نداده و وصیت کرده که از اموالش براش اجیر بگیرن.

مدارک لازم برای اثبات: برای هزینه های کفن و دفن، فاکتورهای معتبر و برای واجبات مالی و عبادی، وصیت نامه یا اقرار ورثه لازمه.

گام نهایی: بررسی، تأیید و دریافت کد رهگیری

بعد از اینکه همه اطلاعات رو وارد کردید (چه دارایی ها و چه دیون و هزینه ها برای فرم ۲۶)، سامانه شما رو به مرحله نهایی راهنمایی می کنه.

تأکید بر اهمیت بازبینی دقیق اطلاعات: تو این مرحله، یه بار دیگه تمام اطلاعاتی که وارد کردید رو از اول تا آخر با دقت کامل بررسی کنید. اشتباهات املایی، عددی یا اطلاعات نادرست میتونه دردسر ساز بشه. چرا؟ چون بعد از زدن دکمه تأیید نهایی، دیگه امکان ویرایش، اصلاح، تغییر یا حذف اظهارنامه ثبت شده وجود نداره! پس قبل از کلیک نهایی، مطمئن بشید که همه چیز درسته.

اهمیت نگهداری کد رهگیری: اگه از صحت اطلاعات مطمئن شدید، روی تأیید نهایی کلیک کنید. سامانه یک کد رهگیری به شما میده. این کد رهگیری مثل شناسنامه اظهارنامه شماست و برای پیگیری های بعدی، مراجعه به اداره مالیات، و دریافت مفاصاحساب بهش نیاز دارید. حتماً این کد رو یادداشت کنید و در یک جای امن نگه دارید.

بعد از تأیید نهایی، اظهارنامه شما به سازمان امور مالیاتی ارسال میشه و فرآیند بررسی اون توسط کارشناسان شروع میشه.

مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث و پیامدهای عدم تسلیم

یکی از سوالات پرتکرار و مهمی که پیش میاد، در مورد زمان و مهلت تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارثه. خیلی ها نگران جریمه و اینجور چیزها هستن. بیاین این موضوع رو هم روشن کنیم.

مهلت قانونی در قانون جدید (پس از اصلاحیه 1395)

اینجا یک خبر خوب براتون دارم! بر خلاف گذشته که یک مهلت مشخص (مثلاً ۶ ماه یا یک سال) برای تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث بعد از فوت متوفی وجود داشت و اگه دیر می شد، جریمه می خوردید، الان دیگه اینطور نیست. با اصلاح قانون مالیات های مستقیم در سال ۱۳۹۵، مهلت تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث و پرداخت اون، به تاریخ انتقال دارایی به وراث گره خورده.

یعنی چی؟ یعنی شما وقتی موظف به پرداخت مالیات بر ارث میشید که بخواید دارایی های متوفی رو به نام خودتون بزنید، اون ها رو بفروشید یا هرگونه دخل و تصرفی توشون داشته باشید. تا زمانی که قصد انتقال یا تصرف در ارثیه رو ندارید، عملاً مهلت خاصی هم برای تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات وجود نداره. این تغییر، دست و بال وراث رو برای برنامه ریزی کارهای اداری و مالیاتی خیلی بازتر کرده.

آیا عدم تسلیم اظهارنامه جریمه دارد؟ (ماده 192 و ماده 9 آیین نامه اجرایی)

خب، با توضیح بالا، شاید براتون سوال پیش بیاد که پس اگه اظهارنامه ندیم، جریمه نمیشیم؟ جوابش یه «بله» و «نه» با هم داره:

• جریمه مستقیم: خیر، طبق ماده ۹ آیین نامه اجرایی ماده ۲۶ اصلاحی قانون مالیات های مستقیم (مصوب ۱۳۹۴)، عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی موضوع ماده ۲۶ قانون یا تسلیم اظهارنامه خارج از موعد مقرر، موجب تعلق جریمه ماده ۱۹۲ قانون نخواهد بود. یعنی دیگه مثل گذشته، دیرکرد تو ارائه اظهارنامه، جریمه نقدی نداره.
• پیامدهای عملی و قانونی: اما اینجا اون «نه» وارد میشه. درست که جریمه مستقیم نداره، ولی اگه اظهارنامه رو تسلیم نکنید و مالیات رو پرداخت نکنید، عملاً با موانع قانونی و ثبتی زیادی روبرو میشید. شما نمی تونید:
  • سند املاک رو به نام خودتون بزنید.
  • خودرو رو منتقل کنید.
  • سپرده های بانکی رو برداشت کنید.
  • سهام رو بفروشید یا به نام خودتون کنید.
  • و به طور کلی، هیچگونه تصرف قانونی تو اموال به جا مونده از متوفی داشته باشید.

پس، با اینکه جریمه نقدی حذف شده، اما فشار انجام این کار همچنان روی وراث هست، چون تا این مراحل طی نشه، نمی تونن از ارثیه استفاده کنن.

نحوه محاسبه نرخ مالیات

یک نکته مهم دیگه در مورد محاسبه مالیاته. مالیات بر ارث بر اساس قوانین سالی محاسبه میشه که دارایی ها به وراث منتقل میشن. یعنی اگه متوفی در سال ۱۴۰۰ فوت کرده باشه اما شما در سال ۱۴۰۳ اقدام به انتقال اموال می کنید، نرخ مالیات بر اساس قوانین سال ۱۴۰۳ محاسبه میشه، نه ۱۴۰۰. این هم یک تغییر مهمه که باید حواستون بهش باشه، چون قوانین ممکنه تو سال های مختلف تغییر کنن و این می تونه روی مبلغ نهایی مالیات شما تأثیر بذاره.

مدارک لازم برای تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث (فهرست جامع)

یکی از مهمترین بخش های این فرآیند، جمع آوری مدارکه. اگه مدارک رو کامل داشته باشید، کارتون خیلی روان تر پیش میره. این لیست رو دم دستتون داشته باشید تا چیزی از قلم نیفته:

1. گواهی فوت متوفی: این مدرک اصلی برای اثبات فوت هست.
2. گواهی انحصار وراثت (قطعی یا موقت): حتماً باید این گواهی رو از دادگاه بگیرید که مشخص می کنه چه کسانی و با چه نسبتی وارث متوفی هستن.
3. کپی شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای احراز هویت متوفی.
4. کپی شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: برای احراز هویت وراث و تعیین سهم الارثشون.
5. اسناد مالکیت مربوط به اموال غیرمنقول:
   • سند مالکیت رسمی املاک (دفترچه ای یا تک برگ)
   • پایان کار ساختمان (اگه ساختمانی در کار باشه)
   • قبوض عوارض شهرداری (ممکنه نیاز بشه)
6. برگ سبز و سند خودرو: برای هر خودرویی که متوفی داشته.
7. گواهی سپرده های بانکی و موجودی حساب ها: باید از هر بانکی که متوفی توش حساب داشته، گواهی موجودی در تاریخ فوت رو بگیرید.
8. مدارک مربوط به سهام و اوراق بهادار:
   • گواهی های مربوط به سهام (چه بورسی و چه غیر بورسی)
   • اطلاعات حساب کارگزاری (اگه سهام بورسی بوده)
   • اوراق مشارکت یا هرگونه اوراق بهادار دیگه.
9. مدارک مربوط به مطالبات متوفی: اگه کسی به متوفی بدهکار بوده، باید مدارک اون رو (مثل قرض نامه، چک، سفته) جمع آوری کنید.
10. مدارک اثبات دیون متوفی:
    • سند ازدواج برای اثبات مهریه.
    • قراردادهای وام بانکی یا سایر قراردادهای بدهی.
    • فاکتورهای معتبر برای بدهی به اشخاص حقیقی و حقوقی.
11. فاکتورهای معتبر هزینه های کفن و دفن: فاکتورهای رسمی مربوط به بیمارستان، آمبولانس، آرامستان، خرید قبر، مراسم ترحیم و…
12. وصیت نامه متوفی (در صورت وجود): اگه متوفی وصیت نامه ای داشته، باید ارائه بشه.
13. وکالت نامه (در صورت اقدام توسط وکیل): اگه کارها رو به وکیل می سپارید، وکالت نامه رسمی هم لازمه.

جمع آوری این مدارک ممکنه کمی زمان بر باشه، پس بهتره از همین اول کار به فکرش باشید و همه رو آماده کنید.

یادتون باشه که کامل بودن مدارک، نه تنها فرآیند بررسی اظهارنامه رو سرعت میبخشه، بلکه از بروز هرگونه ابهام یا مشکل احتمالی در آینده هم جلوگیری می کنه.

نحوه پرداخت مالیات بر ارث و دریافت مفاصاحساب مالیاتی

خب، اظهارنامه رو تکمیل کردید، مدارک رو هم جمع آوری کردید. حالا چی میشه؟ نوبت میرسه به بررسی اظهارنامه توسط سازمان امور مالیاتی و بعدش هم پرداخت مالیات و گرفتن مفاصاحساب.

فرآیند پس از ثبت اظهارنامه

بعد از اینکه اظهارنامه رو به صورت الکترونیکی ثبت کردید و کد رهگیری رو گرفتید، کار شما به صورت موقت تموم میشه. حالا نوبت سازمان امور مالیاتیه:

1. بررسی اظهارنامه توسط کارشناسان: کارشناسان سازمان امور مالیاتی، اظهارنامه شما رو با دقت بررسی می کنن. اون ها اطلاعاتی که وارد کردید رو با اطلاعات موجود در سیستم های خودشون (مثل اطلاعات ثبت احوال، ثبت اسناد، بانک ها و…) مقایسه می کنن.
2. ارائه مدارک فیزیکی و ارزش گذاری کارشناسان (در صورت نیاز): ممکنه تو این مرحله، از شما خواسته بشه که برای ارائه مدارک فیزیکی (همونایی که تو لیست بالا گفتیم) به اداره مالیاتی مراجعه کنید. کارشناسان هم بر اساس نوع دارایی ها (مثلاً قیمت املاک رو طبق کارشناسی خودشون یا قیمت های منطقه ای تعیین می کنن) و بررسی دیون و هزینه ها، ارزش واقعی ترکه رو مشخص می کنن. این مرحله ممکنه شامل جلساتی برای ارائه توضیحات و رفع ابهامات هم باشه.

صدور برگ تشخیص مالیات بر ارث

بعد از اینکه کارشناسان بررسی هاشون رو انجام دادن و ارزش نهایی ترکه و میزان کسورات رو مشخص کردن، یک «برگ تشخیص مالیات بر ارث» صادر می کنن. این برگ مثل یک فاکتور میمونه که توش:

• مشخصات متوفی و وراث.
• لیست دارایی های مشمول مالیات.
• میزان دیون و هزینه های کسر شده (اگه فرم ۲۶ بوده).
• نرخ های مالیاتی اعمال شده.
• و در نهایت، مبلغ نهایی مالیاتی که باید پرداخت کنید، به صورت دقیق مشخص میشه.

اگه به مبلغ یا جزئیات برگ تشخیص اعتراض دارید، می تونید تو مهلت قانونی که تو همون برگ تشخیص ذکر شده، اعتراضتون رو کتباً ثبت کنید. معمولاً برای اعتراض، باید به مراجع حل اختلاف مالیاتی مراجعه کنید.

پرداخت مالیات و دریافت مفاصاحساب

بعد از اینکه برگ تشخیص مالیات قطعی شد (چه با اعتراض و چه بدون اعتراض)، نوبت به پرداخت مالیات میرسه:

1. نحوه پرداخت:
   • حضوری: می تونید با برگ تشخیص به بانک های عامل مراجعه کنید و مالیات رو پرداخت کنید.
   • الکترونیکی: معمولاً تو سامانه مالیاتی، امکان پرداخت آنلاین هم وجود داره که می تونید از طریق درگاه های بانکی، مبلغ رو پرداخت کنید.
2. اهمیت مفاصاحساب: بعد از پرداخت کامل مالیات بر ارث، سازمان امور مالیاتی یک مدرک خیلی مهم بهتون میده به اسم «مفاصاحساب مالیاتی». این مفاصاحساب در واقع گواهی پرداخت کامل مالیات بر ارثه و ثابت می کنه که شما همه تعهدات مالیاتی تون رو انجام دادید.

بدون داشتن مفاصاحساب مالیاتی، عملاً نمی تونید هیچکدوم از دارایی های متوفی رو به صورت قانونی به نام خودتون بزنید یا بفروشید. دفاتر اسناد رسمی و سایر ارگان ها هم برای انجام کارهای انتقال، حتماً از شما مفاصاحساب مالیاتی رو درخواست می کنن. پس دریافت و نگهداری از این مدرک، حسابی مهمه.

دانلود فرم های اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم ۲۶ و ۳۴)

شاید براتون سوال پیش بیاد که اگه همه چیز الکترونیکیه، پس چرا باید فرم های اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم ۲۶ و ۳۴) رو دانلود کنیم؟ راستش رو بخواهید، برای ثبت الکترونیکی این فرم ها، واقعاً نیازی به دانلود و پر کردن دستی اون ها نیست. شما تمام اطلاعات رو مستقیم تو سامانه وارد می کنید.

اما خب، داشتن فایل PDF این فرم ها می تونه به درد بخوره. مثلاً ممکنه بخواهید قبل از اینکه وارد سامانه بشید، یک نگاهی به فرم ها بندازید تا با بخش های مختلفش آشنا بشید و بدونید چه اطلاعاتی ازتون خواسته میشه. این کار بهتون کمک می کنه که مدارک لازم رو از قبل آماده کنید و وقتی وارد سامانه میشید، دیگه سردرگم نباشید. یه جورایی مثل پیش نمایش عمل می کنه و وقتتون رو حسابی صرفه جویی می کنه.

برای دسترسی به فایل PDF هر دو فرم ۲۶ و ۳۴، می تونید از بخش دانلود زیر استفاده کنید و اون ها رو روی کامپیوترتون داشته باشید. این فرم ها صرفاً جهت آشنایی بیشتر شما با محتوا و ساختار اظهارنامه مالیات بر ارث هستن.

دانلود فرم ۲۶ اظهارنامه مالیات بر ارث (فایل PDF)

دانلود فرم ۳۴ اظهارنامه مالیات بر ارث (فایل PDF)

نتیجه گیری

خب، به انتهای این راهنمای جامع رسیدیم. امیدوارم که با مطالعه این مقاله، حالا یک دید روشن و واضحی نسبت به اظهارنامه مالیات بر ارث پیدا کرده باشید و فرآیندهای پیچیده قبلی، براتون ساده تر شده باشه. همونطور که دیدید، از تعریف اظهارنامه و مبانی قانونی گرفته تا نحوه ثبت گام به گام در سامانه الکترونیکی، تفاوت های فرم ۲۶ و ۳۴، مهلت های قانونی و مدارک لازم، همه رو با جزئیات و به زبان خودمانی توضیح دادیم.

یادتون باشه که دقت، صبوری و اقدام به موقع، کلید موفقیت تو این فرآیند هست. هرچند با اصلاحات جدید قانون، فشار زمانی کمتری برای ثبت اظهارنامه وجود داره، اما هرچه زودتر برای جمع آوری مدارک و تکمیل اظهارنامه اقدام کنید، سریع تر می تونید از پیچ و خم های اداری عبور کنید و به کارهای زندگی خودتون برسید. اهمیت ثبت دقیق اطلاعات، به ویژه در مورد دیون و هزینه ها برای فرم ۲۶، رو هم دست کم نگیرید، چون تأثیر مستقیم روی مبلغ مالیات پرداختی شما داره.

در نهایت، اگر با مواردی پیچیده مواجه شدید یا حس کردید که اطلاعات کافی ندارید، حتماً از مشاوره تخصصی وکلای با تجربه یا کارشناسان مالیاتی کمک بگیرید. اون ها می تونن با دانش و تجربه شون، بهترین راهکارها رو بهتون ارائه بدن و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنن. آرزو می کنیم که این مسیر رو با کمترین دغدغه و استرس پشت سر بذارید.