آپارتمان نشینی، نور خورشید و کمبود ویتامین دی!

آفتاب نیوز :

سبک زندگی مردم در گذشته به گونه ای بود که نیاز به برخی از ویتامین ها و مواد ترمیم کننده ایمنی بدن از راه طبیعی و بخصوص نور خورشید تامین می شد که یکی از عوامل آن وجود خانه های ویلایی و غیر آپارتمانی بود، منبع دیگر، استفاده فراوان از لبنیات و غذاهای سالم و سبک زندگی آن ها بود اما با تغییر سبک زندگی شهری و استفاده از غذاهای آماده و زندگی آپارتمانی این نیاز بیشتر احساس می شود. از جمله این ویتامین ها، ویتامین دی است که نقش موثری در بدن دارد و کمبود آن می تواند عوارض مهمی برای ما داشته باشد. ویتامینی که منبع اصلی تامین کننده آن در بدن نور خورشید است. در این رابطه با خانم دکتر سمیرا ابراهیم اف متخصص تغذیه و مدیر انسیتیتو تحقیقات تغذیه به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید:

لطفا درباره اهمیت ویتامین دی و نقش آن در بدن بفرمایید.

اصلی ترین نقشی که برای ویتامین دی در نظر گرفتند، تنظیم مقدار فسفر و کلسیم بدن است، یعنی برای جذب میزان کلسیم و تعادلی که بین این دو عنصر وجود دارد، به مقدار کافی ویتامین دی نیاز داریم. اگر مقدار ویتامین دی مورد نیاز برای بدن کافی نباشد، مشکلات استخوان یکی از مهمترین مشکلاتی است که برای فرد پیش می آید، مخصوصا در دوران کودکی بچه هایی که در معرض نور خورشید کافی قرار نمی گیرند، در واقع عمده ترین منبع ویتامین دی را از دست می دهند و دچار مشکلات استخوانی عدیده ای می شوند که شایع ترین آن ها بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان است.
مطالعات جدید نشان می دهد که نقش ویتامین دی فقط در تنظیم میزان کلسیم نیست، بلکه عملکردهای بسیار بیشتری در بدن دارد. ویتامین دی می تواند در کاهش التهاب نقش زیادی داشته باشد، در نتیجه بیماری های مرتبط با التهاب را می تواند مقداری تخفیف دهد. در مورد ام اس مطالعات بسیار زیادی انجام شده است و مشاهده شد که اگر سطح ویتامین دی در خون افراد کافی باشد، هم احتمال ابتلا به ام اس کاهش پیدا می کند و هم عوارض ام اس می تواند شدت کمتری داشته باشند. در کل در مطالعات مختلف ارتباط بیماری های التهابی با ویتامین دی دیده شده است.
در زمانی که بیماری کرونا شایع شده بوداحتمال می دادند که ممکن است با کمبود ویتامین دی ارتباط داشته باشد. بنابراین توصیه اکیدی برای استفاده از آن در افراد مبتلا می شد. کلا این ویتامین در تقویت سیستم ایمنی می تواند نقش داشته باشد. ارتباط آن با بیماری های قلبی و عروقی دیده شده است. در بهبود وضعیت افراد دیابتی مکمل یاری با ویتامین دی نیز مشاهده شد. حتی تاثیر آن را در کاهش وزن نیز دیدند.

اصلی ترین راه تشخیص کمبود ویتامین دی، اندازه گیری آن در سطح خون است. در این اندازه گیری اگر میزان آن در خون بالای 30 نانو گرم در میلی لیتر باشد، یعنی فرد مقدار کافی ویتامین دی در بدن اش دارد. اگر بین 20تا 30نانوگرم در میلی لیتر باشد، یعنی فرد دارای کمبود حاشیه ای است. اگر میزان آن در خون کمتر از 20 نانو گرم در میلی لیتر در خون باشد، یعنی فرد دارای کمبود قطعی ویتامین دی است

ویتامین دی در چه غذاهایی وجود دارد؟ از چه طرقی می توان این ویتامین مورد نیاز بدن را تامین کرد؟

زرده تخم مرغ، ماهی مخصوصا ماهی های چرب مثل سالمون، جگر و قارچ (پرورش یافته تحت تابش اشعه ماورا بنفش) از منابع غذایی ویتامین دی هستند. اما عمده ترین منبع ویتامین دی برای ما نور خورشید است. اگر ما در معرض نور خورشید به مقدار کافی قرار بگیریم این ویتامین در داخل بدن ما ساخته می شود و کمبودش برای ما ایجاد نمی شود. البته در حال حاضر یک سری از مواد غذایی را در بازار با ویتامین دی غنی می کنند، مثلا انواع شیر، آب میوه و غلات را با ویتامین دی غنی می کنند، این ها هم می توانند منبع غذایی ویتامین دی برای همه افراد در همه سنین باشند.

آیا هر زمان از روز که در معرض نورخورشید باشیم، ویتامین دی در بدن ما به مقدار کافی ساخته می شود؟

ما در تمام طول روز در معرض نور خورشید هستیم، اما زمان هایی وجود دارد که بهترین زمان برای جذب اشعه ماء ورای بنفش خورشید است. این زمان بین 10صبح تا 3 بعد از ظهر است. در این زمان اگر فردی بین 10 تا 30 دقیقه در معرض نور خورشید قرار بگیرد و پاها و دست ها ( آرنج ها و زانو به پایین) در معرض نور خورشید قرار بگیرند ویتامین دی کافی در بدن اش ساخته می شود. البته لازم به ذکر است که عوامل متعدی می توانند روی جذب اشعه ماء ورای بنفش خورشید و تولید ویتامین دی نقش داشته باشند. اولین عامل رنگ پوست است افرادی که رنگ پوست روشن تری دارند، جذب این اشعه برای آن ها بیشتر است و کسانی که پوست تیره تری دارند کمتر اشعه ماء ورای بنفش خورشید جذب می کنند. استفاده از ضد آفتاب ها می تواند بسیار موثر باشد و مانع از جذب مقدار کافی این اشعه شود. آلودگی های محیطی نیز نقش زیادی در جذب اشعه ماء ورای بنفش خورشید دارند، یعنی در شهرهایی که هوای آلوده ای دارند، جهت تابش نور خورشید تغییر می کند و اشعه کافی برای ساخت ویتامین دی جذب پوست نمی شود.

مهم ترین عوارض ناشی از کمبود ویتامین دی در بدن چیست؟

همان طور که در بالا اشاره شد، شایع ترین علامت کمبود ویتامین دی می تواند علایم مربوط به استخوان باشد، که در بچه ها به صورت راشیتیسم و در بزرگ سالان به صورت استیومالاسی خود را نشان می دهد که همان نرمی استخوان است. در درازمدت هم وقتی ویتامین دی کافی در بزرگسالی دریافت نشود، جذب کلسیم هم تحت تاثیر قرار می گیرد و می تواند منجر به پوکی استخوان در سنین بالاتر شود. با توجه به مطالعاتی هم که انجام شده است کمبود ویتامین دی می تواند زمینه ساز بیماری های مزمن مثل دیابت یا فشارخون و بیماری های التهابی شود. البته اصلا عامل اصلی نیست، اما کمبود آن را در افرادی که دچار این بیماری ها هستند مشاهده کردند و در بعضی از موارد مکمل یاری که کردند، دیدند که وضعیت را بهتر می کند. بنابراین نقش اصلی در ایجاد یا درمان ندارد، اما عامل کمکی می تواند باشد و شدت آن را کاهش می دهد.

بهتر است افراد برای درمان کمبود ویتامینD خود درمانی نکنند. به خاطر این که این ویتامین، یک ویتامین محلول در چربی است و در داخل بدن باقی می ماند. بسیاری از ویتامین های دیگری که ما مصرف می کنیم، مقدار اضافی آن از طرق مختلف از بدن ما دفع می شوند، اما ویتامین های محلول در چربی این طوری نیستند و در بدن ما ذخیره می شوند، بنابراین اگر به مقدار زیاد مصرف شوند حتما مسموم کننده هستند.چگونه متوجه کمبود ویتامین در بدن می شویم؟

اصلی ترین راه تشخیص کمبود ویتامین دی، اندازه گیری آن در سطح خون است. در این اندازه گیری اگر میزان آن در خون بالای 30 نانو گرم در میلی لیتر باشد، یعنی فرد مقدار کافی ویتامین دی در بدن اش دارد. اگر بین 20تا 30 نانوگرم در میلی لیتر باشد، یعنی فرد دارای کمبود حاشیه ای است. اگر میزان آن در خون کمتر از 20 نانو گرم در میلی لیتر در خون باشد، یعنی فرد دارای کمبود قطعی ویتامین دی است. هر چه مقدار آن پایین تر باشد، شدت کمبود هم بیشتر می شود. با توجه به سطح ویتامین دی پزشک تصمیم می گیرد که چه مقدار ویتامین دی را توصیه کند.

نظر شما درباره مصرف خودسرانه این ویتامین چیست؟

توصیه مصرف ویتامین دی برای افراد دچار کمبود به عهده پزشک است. معمولا برای پیشگیری از کمبود این ویتامین مصرف یک عدد پرل 50 هزار واحد بین المللی به صورت ماهانه یا مصرف یک عدد پرل یا قرص 1000 واحد بین المللی به صورت روزانه توصیه می شود. بهتر است افراد برای درمان کمبود ویتامین دی خود درمانی نکنند. به خاطر این که این ویتامین، یک ویتامین محلول در چربی است و در داخل بدن باقی می ماند. بسیاری از ویتامین های دیگری که ما مصرف می کنیم، مقدار اضافی آن از طرق مختلف از بدن ما دفع می شوند، اما ویتامین های محلول در چربی این طوری نیستند و در بدن ما ذخیره می شوند، بنابراین اگر به مقدار زیاد مصرف شوند حتما مسموم کننده هستند. مسمومیت ویتامین دی خیلی شایع نیست، اما این روزها با توجه به این که افراد خیلی حساس شدند، ویتامین دی به صورت خودسر زیاد مصرف می شود. احتمال آن وجود دارد که اگر سطح ویتامین دی بالاتر از 100 نانوگرم در میلی لیتر شود و چند ماهی در این حالت باقی بماند عوارض مسمومیت با ویتامین دی شروع می شود. اولین و شایع ترین آن، این است که سطح کلسیم خون بالا می رود و احتمال آسیب به کلیه و حتی ایجاد سنگ های کلیوی هم وجود دارد و درمان آن یک پروسه طولانی مدت است. بهترین کار این است که خودسرانه افراد مکمل را استفاده نکنند، حتما آزمایش دهند و با یک متخصصی مشورت کنند و به مقدار کافی استفاده کنند. این گونه نیست که مثل بقیه ویتامین ها این تصور را داشته باشند که مصرف ویتامین مشکلی ندارد و از بدن دفع می شود. مصرف زیاد این ویتامین گاهی می تواند مثل بقیه ویتامین های محلول در چربی برای فرد خطرناک باشد.